Արվիս Վիգուլս․ «Այդ ես չէի» շարքից

Արվիս Վիգուլս  (1987 Ռիգա, Լատվիա)

Լատվիական երկաթգիծ

Ես գիտեմ հրաժեշտն ու հոգնությունը կայարանների, սպասասրահների,

ճկուն մատները, որ վերահաշվում են փողը՝ պատուհանում դրամարկղի,

ես գիտեմ ձանձրալի նախշերը՝ ծալքերում տոմսերի,

ես խառնվում եմ աբոխին և մոռացությանը՝ ծայրից-ծայր լցված վագոնի,

սեղմվում եմ դեմքերում քնած ուղևորների,երբ նրանք թափահարում են ձեռքերը՝

դիպչելով կողքի նստածներին, զառանցելով անհասկանալի բառեր,

ես գիտեմ նաև ծխախոտի ծխով ներծծված միջանցքը, սուր գարշահոտը զուգարանի,

մուգ մետաղը կոնքի և լվացարանի, սև անցումը վագոնների միջև,

վերջին գնացքի դատպարտված լինելը, ճռռոցը անիվների, սուլոցները,

վահանակը երկաթգծային փոխադրումների, ռելսերը,

ապուշ գլխարկով կայարանում հերթապահող պահակի տխուր դիմախաղերը,

ով սպասում է գնացքին հարթակի մոտ, ուր ոչ ոք չի իջնում,

Ես գիտեմ տարբեր կոշտության նստատեղեր, ձիգ բացվող պատուհաններ,

թառամած պատկերները դրանց մեջ, օտարների զրույցները, քրտինքի հոտը,

անվճար թերթերը, որոնք կարդալուց հետո թողնում են նստատեղին,

կորցրած, լքած իրեր՝ պայուսակներ, ձեռնոցներ, անձրևանոցներ, -

դռների բռնակներ, անհաշվելի մատնահետքեր,

և կիսաջնջված պաստառներ, որոնց վրա գրված է՝ ծխելն արգելվում է,

Ես թեթև դող եմ ապրում՝ լսելով  բարձրախոսում շրշյունը,

ապա՝ հստակ, արտահայտիչ ձայնը, որ հայտարարում է անվանումը կայանների,

ես ուղևորների ուղևոր էի, հավատարիմը երկաթգծի,

միշտ անհասկանալի անհանգստությամբ սպասողն այն պահի,

երբ ուղեկցորդուհին՝ ի փառս Երկաթգծի Ամենազոր Աստծո,

կքամեր իմ տոմսին իր դառը դառը համբույրը։ 

*

Այդ ես չէի

Ես չէի, ով զանգում էր քեզ գիշերն ու խոսում հետդ, դա իմ ձայնը չէր։

Ես չէի, ով թաքնվում էր անձրևից՝ ինչ-որ վարշավական խցիկում հեռախոսի՝

դողահար, թաց մազերով, կաթիլներով, որ գլորվում էին

ծակված բերանով երեսն ի վար,

նա, ում շուրթերը շարժվում էին մթության մեջ՝ բացվելով ինչպես կենդանի,
ինքնուրույն վերք՝

խժռելով ոչ մեկին չպատկանող մնացորդներն անցյալի՝

որպես աղբատար մեքենայի երախ։

Այդ ես չէի, թեպետ նման մելոդրամային իրավիճակները

դուր կգային ինձ։

մատները, որոնք հավաքում էին համարը և պատասխանին սպասելիս 
ոլորում էին լարը՝ իմը չէին,

ես չէի, ով ծեփում էր լսափողը՝ խուլ, չտրվող ապակուն, 

երբ ընդհատվում էր խոսակցությունը։

Այդ հիստերիկ ուրվագիծը՝ թաց ստվերով, 

որ հենված էր մեջքին՝ ես չէի։

Դա ավելի շուտ կարող էր լինել քո հարևանը, ով այդ ժամանակ մենության մեջ 
հպվում էր ինքն իրեն՝

վերհիշելով ապրիլյան կնոջը՝ սև-սպիտակ օրացույցից,

կամ նրա եղբայրը,

կամ տասնութ տարի անլուր կորածը, բայց ոչ ես։

Ես չէի, ով փորձում էր հեռախոսազանգ հաստատել քեզ հետ 

տարբեր   քաղաքներից,

որ չունեին արտահայտիչ դիմագծեր, որ շարժի մեջ էին ներգրավված՝

ներքին անկումներով։

ես չէի զանգողը, որ լռեի լսափողում, ես չէի, որ հայտնեի ձմերուկի միջուկի՝ 

կարմիր արևային հովանոցներով բալկանյան մի փոքրիկ գյուղակի 

եղանակի տեսությունը,

կամ ասեի քեզ անունները՝ բոլոր հանդիպած աղջիկների,

ես չէի՝ համարում էժան հյուրանոցի,

խցիկում հանրային զուգարանի՝ խեղդված, թմրանյութը չարաշահած, 

գոտուց կախված․․․

Ես չէի հավաքում քո համարը՝ թաքնվելով ամստերդամյան գիշերային ակումբներում՝

պատասխան չստանալու դեպքում կոպիտ նավաստիների հետ

հարբելու համար,

ես չէի՝ բացգույն մազերով ֆրանսուհի զբոսաշրջիկ Աննայից

այդ առավոտ Լոնդոնում պենսա խնդրածը։

Ոչ մի դեպքում դա չէի կարող լինել ես, սրա համար չկան ո՛չ վկայություններ,
ո՛չ դրդապատճառներ։

Եթե անգամ ինչ-որ ժամանակ ես կայի ինչ-որ ցուցակներում՝ 

հիմա արդեն վաղուց ջնջված եմ ու մոռացված, 

չեմ ապրում գրանցված հասցեով, և, հնարավոր է, երբեք չեմ ապրել։

Իմ ու քո միջև  և այս խելագարվածի՝ կա տարածություն, 

որ հասու չէ միջքաղաքայիններին,

այդ տարածությունն ավելի թանձրացած է, քան չլինելիությունը․ 

նույնիսկ մի շող չի կարող սողոսկել այստեղ։

Այստեղից անգամ երազում չեն տեսնի։

Ես գիտեմ, թե որտեղ եմ եղել այսքան ժամանակ, ես չունեմ ոչ մի այլուրեքություն, հետհաշվարկի ոչ մի կետ։

Ես չգիտեմ, թե ով եմ եղել, ես սպասում էի, 

մինչև կասկածյալների շրջանակը կնեղանար իմ շուրջ։

Թարգմանությունը՝  Մարգարետ Ասլանյանի

Արդակ Նուրգազի․ «Ասես չի եղել» շարքից

Արդակ Նուրգազի (1972 Ղազախստան)

Հստակություն և թափանցիկություն

Իբրև քար՝ անհատակ ջրհորի մեջ 
փլվեց
սենյակը։
Լեզուս չի պտտվում ասելու՝ դու մեռար։
Եթե նույնիսկ տիեզերքի դռները
մինչև վերջ բացվել են քո ճառագող դեմքի առաջ։

Կյանքի ճչացող շողերով
քո տողերը ներթափանցեցին
արքայության պատերից ներս։
Ես գիտեմ՝ խավարը քեզ չի վախեցնում։
Եվ, ուրեմն, դու վերադարձել ես այնտեղ՝
քո իսկ հետքերին հետևելով։
Կոկորդումս քարեր են,
և դրանց տակ ջղաձգվում են քեզ համար գրված
բանաստեղծություններս։

Հստակությունը երբեմն կոչում ենք թափանցիկություն,
քամին անտառում քշում է տերևները
և նրանք վեր են թռնում տեղից։
Երբ անպիտան, անհեթեթ աշխարհը մոլորվեց ու կորցրեց քեզ՝
դու վայր նետեցիր դիմակդ։
Քո ափից թռավ հյուսիսային կոլիբրին։

*

Անձրևի տակ

Անգույն անձրև։

Կաթիլը շրխկաց

ոտքի տակ ընկած

տերևին։

Քո արցունքն է արդյո՞ք․ ես չեմ հասկանում։

Անձրևի ներքո

ճանապարհելով հայացքով դանդաղ հեռացող ուրվագիծը՝

դատարկված,

օրորվելով թափառում եմ ես։

Սառած առուն ծածկված է տերևներով։

Ափիս մեջ ճմրթում եմ մեկը

և ինքս կուչ եմ գալիս ցավից։

Տրորված է՝ թաց և ոսկեգույն։

Մթնշաղը

անձայն կուլ է տվել

ձեռքիս վրա 

վստահորեն քնած թիթեռին։

Կանգնած եմ անձրևի տակ։ Հիմարների հիմար։

 *

Անհետացում

Նայեցի հայելուն՝

գտա ինձ։

Լույսն ու ստվերը՝ թաքնվելով իրարից,

կուլ են տվել

թևերը թափահարող չղջիկին։

Ընկել են ծովը,

խավարի մեջ՝

որոտներով կայծակ,

ալիքներով փոթորկվող։

Լույսով երիզված

մերկ բլուրին

հազիվհազ բարձրացած

մրջյունը հանկարծ բացեց իր թևերը

և նետվեց անդունդ՝

ձայնելով ալիքվող քամուն՝ մնաս բարով ․․․

Եվ հայելում ասես

երբեք չէր էլ եղել իմ արտացոլանքը․․․

Թարգմանությունը՝  Մարգարետ Ասլանյանի

Գագիկ Դավթյան. «Երազների երկինք» գրքից

Գագիկ Դավթյան (1974)

Աստղաթափը ծովի վրա

Քնկոտ աչքերով արշալույսը պաղ
թափանցիկ, աննյութ մառախուղներից
պսակ է հյուսում լեռնապարերին…

Օդը հավատի փառաբանության
մեղեդիներ է նվագում նորից
ճառագայթների շեկլիկ լարերին…

Թպրտում էին ողջ գիշերն ի լույս
ծովի խորքերում աստղերը սուզված,
և հիմա պառկած
օրորոցի մեջ լեռնապարերի
անքուն աչքերով ծովն ալեհուզված
թելում է դանդաղ իր ալիքներին
ճառագայթների շեկլիկ լարերը – 
փորձելով կարծես
նորոգել մի կերպ
սուզված աստղերի փոթորիկներից
մի կերպ մազապուրծ
իր պատառոտված
և ծվե՜ն – ծվե՜ն 
կապույտ պսակի քանդված կարերը…

Կապույտ պսակի քանդված կարերից
աստղափոշի է ծովն արտաշնչում,
անհայտ – անանուն ինչ-որ մի լեզվի
անհասկանալի բառեր կան պահված
ծովի պաղ շնչում,
և այս շիկացած խշխշոցի մեջ գլաքարերի
մի թմրամարմին թախիծ է ննջում…

*
Դատավարություն

Հին Հելլադայում
կար մի ահավոր դատավարություն –

պատժապարտները դատավճիռը պիտի լսեին
նավակում կանգնած…

Երկիր իմ,
ինչպես կուզես ինձ դատիր,
բայց նման պատժից դու ինձ ազատիր,

թե արժանի եմ,
նույնիսկ խողխողիր,
սակայն արժանի արա քո հողին,

օ՜, չկա պատիժ ավելի դաժան,
քան թե մայր հողին լինել անարժան…

*

Որբ կղզիներ

«Քարե կղզիները
չեն կարող փախչել ծովից»։

Յոլե Ստանիշիչ

Մայր լեռների խռով
մենակության վրա,
նրանց որդեկորույս հայացքի մեջ մոլոր
մոլորամիտ թախծի գորշ ամպեր են իջել,
ծովը տիվ ու գիշեր
համրությունից նրանց
կորզում է կարոտի անլսելի ճիչեր…

Ծովի անեզրական տափաստանի վրա,
մոլոր քամիների խենթ թևերին թառած,
հավետ անուղեծիր
կարոտները նրանց
փշրվում են ծովի ալիքների մեջքին,
թափառական լուսնի
լույսի նման սառած…

Մայր լեռների գրկից
հավերժորեն խլված,
ծովի անեզրական
տափաստանում խրված
և շղթայված հավերժ
օղակներով ջրե,
քարե խոնա՜վ – խոնա՜վ կղզիների վրա,
նրանց անօգնական
որբության մեջ տխուր
ավեր ժպիտների բեկորնե՜ր են ծխում…

Քարե կղզիները
ծերացե՜լ են վշտից,
սո՜ւգն է բնակալել մորուքներում մամռե,
և աչքերի լույսն է աղաջրից խամրել…

Քարե կղզիները
ծերացե՜լ են վշտից,
ծովը գիշեր ու տիվ
գորովագութ մոր պես
փայփայո՜ւմ է նրանց
և հարթե՜լ է ուզում կնճիռները անթիվ…

Սակայն նրանց քարե
կնճիռներում պահված
հառաչանքը քարե,
քարե կղզիների պորտալարով քարե
մայր լեռներին ծովի հատակո՜վ են հասնում…

Օ՜, որբության ցավը չի՜ ամոքվում երբեք,
ծո՜վ,
իզո՜ւր ես տանջվում
քո բարությամբ վերին
դու մայրությո՜ւն անել
այս որբ կղզիներին…

*

Լանսարոտե

Լանսարոտե,
խեղճ իմ Լանսարոտե…

Օվկիանոսում փռված
քո մարմինը սառած
հրաբուխներն անխիղճ ոնց են պատառոտել,
ու ես քո ցավն ինչպես,
ոնց փարատեմ,
Լանսարոտե,
խեղճ իմ Լանսարոտե…

Խոցոտ բլուրներիդ մոխրե կոները սև
թանգարանում դրված
մասունքներ են ասես,
այս ինչ բախտ է, Աստված,
այս ինչ բախտ է,
ե՜րբ է կրակն, ախր, ջրին հաղթել,
Լանսարոտե,
խեղճ իմ Լանսարոտե,
դու երկրային լուսին – Լանսարոտե…

Քո լեռների ժանգոտ գագաթներին մոխրե,
որոնցից վեր մի օր
երազներ են ճախրել –
սիրո,
հուսո,
բարու
և կարոտի,

հիմա քո լեռների գագաթների ժանգոտ
երախների անձև ժանիքները ցցած
հորանջում են ծույլ – ծույլ
խառնարաններն անշունչ,
որոճում են ծույլ – ծույլ,
որոճում են ծույլ – ծույլ երազները անգո –
մաքուր,
թաքուն,
թեթև,
ասես՝ օդե,
Լանսարոտե,
խեղճ իմ Լանսարոտե,
երազների շիրիմ – Լանսարոտե…

Քո լեռներից իջնող
հարթություններն ասես
հավիտյան քարացած
ծովեր են կապարե,
ուր սնդուսե իրենց շղարշները հագած
օվկիանոսի աննյութ ոգիները ննջող,
արթնանալով մի օր, որոշեցին պարել,–
և շնչահեղձ եղան
մոխրափոշուց ելած,
և շնչահեղձ եղան
ու քարացան այդպես,
ու քարացան այդպես
և ալիքներ դարձան,
Լանսարոտե,
խեղճ իմ Լանսարոտե,
ամայության արձան – Լանսարոտե…

Աջ եմ նայում՝ ջուր է,
ձախ եմ նայում՝ ջուր է,
սակայն ո՜ւր է, Աստված,
ախ, ջրի շունչն ո՞ւր է…

Ես չգիտեմ, Աստված
ես չգիտեմ,
մի՞թե ջուրն անզոր է կրակի դեմ,
Լանսարոտե,
խեղճ իմ Լանսարոտե,
իմ մոխրացած, անդեմ Լանսարոտե…



*  Լանսարոտե - Ատլանտյան օվկիանոսի Կանարյան կղզիախմբի ծայր արևելյան կղզին է: 1730 թվականի աշնանը 30 խառնարաններ այդ փոքր կղզու վրա միանգամից ժայթքեցին մահ և ամայություն։

*
Հայտնություն

Վաղուց արդեն մոռացված
ինչ – որ կսկիծ հեռավոր
անքնության երակի
արյան մեջ է թափանցում,
և տարիներ որոնած
մի փակ գաղտնիք է բացում
վաղուց արդեն մոռացված
ինչ – որ կսկիծ հեռավոր:

Բարբառում է հալածված
լռությունը վիրավոր,
բոլոր ճարտար, շատախոս
լեզուներն են պապանձվում,
վաղուց արդեն մոռացված
ինչ – որ կսկիծ հեռավոր,
անքնության երակի
արյան մեջ է թափանցում:

*

Քեզանից թաքուն

Թափառել եմ ես
մի ամբողջ գիշեր երկնակամարում
և աստղերի հետ զրույց եմ արել
քեզանից թաքուն…

Քեզանից թաքուն,
քո մասին,
սեր իմ…

Հիմա ձանձրացած զրույցից անծայր,
աստղերը քնատ
աչքերն են փակում…

Անձրևը գարնան,
որ գիշերն ի լույս
իմ լուսամուտն էր անդադար թակում,
աչքերն է թողել
իմ լուսամուտի սառը ապակուն…

Ես այդ աչքերը
նվիրում եմ քեզ,
վերցրու, Արեգակ,
միայն թե նրանց խորքերում խոնավ
չկարդամ կրկին
խղճահարության այբուբենը ես…

Անտանելի է,
երբ խղճում են քեզ…

*

Ամենալավ երգը

Քամին
զարկվում է իմ դեմքին,
ես գլուխս ետ եմ տանում,
և երազի կապույտ շեմքին
կաղապարն է դեմքիս –
մնում…

Այս երկնային մենաստանում
քամին տնկված պոչի վրա
երազների թելն է մանում՝
հագած տարազն ամպածրար…

Ամպածրար իր տարազում,
որպես անէ մի խմբավար,
քամին
ձեռքերն է տարածում,
և երկնքից մատներն անձև,
որպես կենաց բարի անձրև,
շաղ են տալիս
երգի գանձեր…

Սեր իմ,
ինձնից ի՞նչ ես ուզում,
տուր ինձ
թելը ճանապարհիդ,
ամենալավ երգն աշխարհի,
սեր իմ,
ծնվում է երազում…

*
Պահապան եղիր մեր երազներին

Ծովի կապո՜ւյտ – կապո՜ւյտ
հայացքի դեմ խաղաղ,
քանդակագործ քամու
մատների տակ անփույթ,
մարմինների անձև կաղապարները պաղ
թևածում են դանդաղ,
բարձրանում են երկինք,
և ձուլվելով իրար
փշրվում են կրկին
ու մաղվում են ծովի
աչքերի մեջ կապույտ…

Օ՜, մեր մարմինների
կաղապարները պաղ
երազներով լցված անոթնե՜ր են աննյութ,
ծո՜վ,
մեր երազները
քո ծովային վերին խաղաղությա՜մբ  օծիր,
սրբագործի՜ր նրանց,
սրբագործի՜ր…

Ծովի կապո՜ւյտ – կապո՜ւյտ
ակոսների միջից
ծլարձակում են մեր
երազները մաքուր,
և ճայերի երգող
փոքրի՜կ – փոքրի՜կ մի ամպ,
աստվածային վսե՜մ խաղաղությամբ
թևածում է թեթև
երազների մաքուր
ակոսների վրա
և սլանում հեռո՜ւ,
հեռո՜ւ,
հեռո՜ւ…

Քո խորքերին կարոտ
իմ աչքե՜րն են եռում,
ծո՜վ,
պահապա՜ն եղիր դու մեր երազներին,
օ՜, պահապան եղիր,
մե՜ղք են նրանք…

*
Չկայացած ծնունդ

Երկունքի մեջ է, ասես,
հորիզոնը մշուշաչ,
ու ծովն ուր որ է հիմա,
ասես, կղզի կծնի,
ասես, խորքից իր պիտի
հրաբուխներ թռցնի,
երկունքի մեջ է, ասես,
հորիզոնը մշուշաչ:

Շվարել են կիպարիսն
ու դալկադեմ մի շուշան
այս փրփուրե բողոքից,
որ մի պահ անց կցնդի,
երկունքի մեջ է ասես, ասես,
հորիզոնը մշուշաչ,
ու ծովն ուր որ է հիմա,
ասես, կղզի կծնի: