Հենրիկ Էդոյան․ բանաստեղծություններ

Հենրիկ Էդոյան (1940)

Քո վերջին աղոթքի մեջ

    

Թեև սա անկում է, սակայն քո առջև

փայլում է մի կեսօր: Փողոցի աղմուկից

ձայներ են ներս մտնում և բերում պատկերներ

քո պարտությունների քաղաքից ամպամած, 

ուր մի գնացք դուրս ելավ կառամատույցից:

Այլևս նա չի գա: Ինչ անցավ` անցավ, 

և ժամանակի քամին աղմուկով

բացում ու փակում է պատուհանների

փեղկերը մեկ առ մեկ, 

ցնցում հիշողության սյուները բեկբեկուն, 

որպեսզի ցույց տա քեզ` թե որտեղ ես դու, 

որպեսզի ասի քեզ` թե սա վերջն է միայն

և չունես դու նոր սկիզբ, 

որ նորից հայտնվի

քո վերջին աղոթքի մեջ

առանց բառերի: 

***

Իմ վայրը չի փոխվում

Երեկոն ուսիս վրա թողնում է ստվերներ: 

Ուսս թաց է նրա հպումից: Հեռավոր

հորիզոններ, որ դողում են իմ ապրած

օրերի վրա, գծում են շուրջս

ծանոթ պատկերներ, որոնց մեջ դեռ իմաստ կա, 

շարժում կա և մի այլ

հնարավորություն: Նրա հետքերը

պսպղում են վրաս ինչպես աստղերը

կիսամութ արվարձանի

հողե տանիքներին, ուր խոտն է աճում:

Նա գնում է ինչպես հիվանդի այցելուն,

երբ դուրս է ելնում հիվանդանոցից: 

Երկու իրականության ափերի միջով

հոսում է մի գետ: Ես այստեղ եմ, իմ նույն

տարածության մեջ: Իմ վայրը չի փոխվում, 

սոսկ օրերն են փոխվում, որոնց արանքում

ես փորձում եմ ապրել

և գտնել խոսքեր աշխարհի համարժեք

չափերի համար: 

***

Թեև բոլորն էլ մայրամուտի ցած իջնող

վարագույրի տակ

մենակ են, միայնակ, 

փողոցում, տան մեջ, հրապարակում, 

բազմություն, որի մեջ մի սիրտ է գլորվում

և կասկածամիտ մի կին է չքանում –

տվեք ինձ մենություն:

Հայրը և մայրը շրջում են զբոսայգում

երեխաների հետ, 

նստում կարուսել, նկարվում միասին, 

հետո թեյ են խմում լճակի ափին: 

Առանց հրաժեշտի ծառերը ոտք են դնում

գիշերվա շեմից ներս: 

Երաժշտությունը փնտրում է Աստծուն

և նրան չգտնելով

կարկամում օդի մեջ: Տվեք ինձ մենություն

փողոցում, տան մեջ, հրապարակում, 

ուր շեղված մի գիշեր իր հետքն է թողնում

մարդկանց դեմքերին: Լուսինն անցորդներին

նետում է արծաթե իր դրամները: 

Կիսաբաց պատուհան, որ խոստանում է

մթին գաղտնիքներ: Երկնային անկողին

և մի հիպնոսի խոստովանություն: 

Այսքանից հետո` մենություն: 

***

Ինչպես երեխան

Ինչպես երեխան է ձեռքը երկարում

խաղալիքներին, իրերին, ամեն ինչի, որ իր

շուրջն են դրված, ես այդպես ձեռք եմ տալիս

անցյալի ստվերներին, այն բոլոր նկարներին,

որոնք ինձ են նայում իմ հիշողության

դեղնած պատերից: Նրանք ավելի

կարծր են ու շոշափելի, քան առարկաները,

իրերը, բոլոր

խիտ մարմինները, որոնց երեխան

ձեռք է երկարում

և հանկարծ արտասվում –

բարձրաձայն, մինչև վերջ,

մինչև ճիգերի

անկումը վերջնական

տիղմի մեջ հավերժության:

***

Ովքեր քեզ համբուրել են, ովքեր չեն համբուրել,

որոնց դու համբուրել ես կամ միայն

երազել, արդեն չկան, արդեն

քնել են անհայտի մեջ: Դու, որ պահում ես ինձ,

կառավարում իմ բոլոր մտքերն ու շարժումները,

թող մի անգամ շոյեմ

նրանց գլուխները, ասեմ այն, ինչ չեմ ասել,

պատմեմ իմ միայնակ

օրերի մասին: Իսկ քամին կատաղի

սուլում է դրսում: Ամեն ինչ նույնն է,

ոչինչ չի փոխվել: Մի փակ պատուհան,

որ ես բացում եմ փողոցի վրա:

Ուրիշ քայլ չունեմ:

***

Ապակե աշխարհներ

Նայիր, թե ինչպես է թռչունը իջնում
ծառի ճյուղի վրա, կանաչ ու կենսախինդ
տերևների մեջ, ինչպես է կեսօրը
բողբոջում ձեռքի մեջ մի երեխայի,
որին թեև չորս կողմից սաստում են, վախեցնում,
բայց նա ձեռքը մեկնում է արևի շողին
և ծիծաղում է: Մի ձեռք նրա առջև
դնում է քառակուսի
մի համակարգիչ, պոկում ծառի ճյուղը
թռչունի ոտքի տակից,
և ձեռքը երեխայի
դիպչում է էկրանի սառը ապակուն:
Ապակե աշխարհներ, որ կոտրվում եք մի թեթև
հարվածից, ձեր փայլը ստվերն է սոսկ
հանգչող արևի, որ ընկնում է հորիզոնի
մութ ջրերի մեջ,
և չքանում են թռչունն ու երեխան:

*** 

Օգոստոս

Արևը սրբում է ուսերս հոգնությունից –
ես այստեղ մնալ չեմ կարող, որովհետև

ամառն ասում է – «Հավաքիր իրերդ,
գնանք այստեղից, արդեն ուշանում ենք»:

Սա իմ ժամանակն է,
իսկական ժամանակը –
կատարելու այն, ինչ պետք է կատարվեր,
եվ ասելու այն ինչ պետք է ասվեր:

Խոսքի ժամանակը,
փրկության ժամանակը,
բարձրացումը սիրո հզոր թևերի –
ապրելու ժամանակը,

եւ վերջապես կատարյալ
իմ կյանքի ժամանակը,
պսակի մեջ Կույսի համաստեղության:

***

Գնալով ավելի դժվար է դառնում

Գնալով ավելի դժվար է դառնում

պոեզիա գրել

կամ ապրել` հայացքդ աշնան նուրբ շողին

կամ Ավետարանի

բացված էջերին: Գնալով ավելի դժվար է քայլել

փողոցում, ուր չկան ծանոթ բարեկամներ,

և ամեն մի խոսք,

ամեն լռություն

դառնում է չարագուշակ

մոռացության քող:

Գնալով ավելի դժվար է դառնում

տողերն իրար կապել,

միացնել նրանց

զգացմունքի, մտքի և կամ աբսուրդի

անտես շղարշով,

իրերը դառնում են ավելի քմահաճ,

պահանջում ավելի ինքնուրույնություն,

ազատ խոսք, շնչառություն,

իսկ քար-բետոնե

հսկա քաղաքի

քիմքը պահանջում է նկարագրություն,

կամ նմանություն,

անմիտ խոսք, անշարժ քայլ, հենց այնպես

կատարվող զգայախաբկանք,

ճակատին սրբիչը

հոգնած ամոքումի:

Գնալով ավելի դժվար է դառնում

հանդիպում,

բաժանում,

հրաժեշտի խոսք,

խոստովանություն,

խոսքերը խամրում են, ինչպես մաշված – մեռած

թղթադրամներ,

ինչպես հին շենքերի պատերին կախված

հուշատախտակներ,

գնալով ավելի դժվար է գիրք կարդալ

քառակուսի աչքի առջև հեռուստացույցի,

հաշվել պատկերներն անցյալի, ձեռք տալ

հուշերի շրջանակին, որտեղ ապրում է

սիրտը` սեղմված

հայտնության ձեռքի մեջ,

որ երբ բացվում է աշխարհը հանկարծ

դառնում է մի թռչուն

և իջնում ուսիդ:

Գնալով ավելի դժվար է դառնում

նստել հենց այնպես,

նայել պատուհանից,

տեսնել թե ինչպես է օրը վերջանում

շենքերի տանիքներին

և թե ինչպես է բաղեղը մագլցում

պատն ի վեր` դեպի

քղանցքը Արարչի,

և թեև ընկնում է կես ճանապարհին,

բայց մի ձեռք նույն պահին բարձրացնում է նրան,

տանում դեպի վեր,

դեպի բաց երկինք:

***

Մարմարե ձեռքերով մարդիկ են մոտենում
և կտրում են քեզ անցյալից,
որտեղ ապրում ես դեռ:
Տանջանքը հույս է ծնում,
նա արյունն է շարժում մի մեռած երակի մեջ:

Քեզ մոռացություն են նրանք խոստանում` իբրև թե ազատում
քո նախկին պատկերներից, և քեզ սպանում են իրենց
մտքերի սպանդանոցում:

Արթնություն` միակ ուղին անվախճան քնի:

Ես քեզ կորցրել եմ` որպեսզի նորից գտնեմ, և քեզ գտել եմ,
որպեսզի չկորցնեմ` իմ երազի մեջ, իմ կողքին,
իմ շուրջը, իմ աներևույթ ճանապարհի վրա,
ուր երկու հրեշտակներ բոցավառ սրերով մեր անցումն են
հսկում: