Գուրամ Օդիշարիա.«Չուղարկված նամակներից»

Գուրամ Օդիշարիա ( 1951 Սուխում, Վրաստան )

Նամակ ջրին

Ես քեզ այնպիսի ուժով եմ սիրել,
որ վախեցել եմ խոսել այդ մասին,
և վախեցել եմ աչքերիդ նայել,
կամ, երևի թե, ամաչել եմ ես,
ու երբ երգել եմ, այնպես եմ երգել,
որ չլինի թե ճանաչես դու ինձ:
Գիտեմ, անվերջ է երգը քո մասին,
սակայն չէ՞ որ կա պահը հոգոցի,
որ դու ես պոկում հոգնած իմ հոգուց:
Ու ես այդ պահին չեմ լռել թեև,
բայց վախեցել եմ քեզ վիրավորել շատախոսությամբ:

Քո սառցի միջից, ձյունից, անձրևից
ելնող մանչուկս ափերը պարզում
ու ես նրանց մեջ ճանաչում եմ քեզ:

Դու տանում ես իմ սև երազները:

Երբեք չի մեռնի նա, ով երբևէ անիծել է քեզ,
քանի որ երբեք նա չի էլ ապրել:

Դու զրուցում ես ձկների լեզվով, քարերի լեզվով,
քո հոսանքի մեջ հո՜ղն է լող տալիս – իմ տերությունը:

Դու անհիշելի ժամանակներից ծիծաղում թաքուն,                                           
ու ձեռ ես առնում ժամանակներին:
Մայրն ես ամպերի, միաժամանակ զավակն ես նրանց,
դու գիշերներն ես քո մեջ խորտակում,
դու ես լվանում խաչմերուկները ճանապարհների,
և արևային հողմերին քնած ստիպում ես որ պտտվեն անվերջ:

Ես կարո՞ղ էի կռահել միթե,
որ յուրաքանչյուր իմ աղոթքի մեջ
քեզ էի երգում:

Հազիվ աշունը ճանապարհում է թևավորներին,
և դեկտեմբերն է հազիվ մոտենում ծանր քայլերով,
հազիվ հալվում են մոմերը դաշտում –
ապաստանում ես իմ աչքերի մեջ, և այդ ժամանակ
իմ աչքերի մեջ տեղավորվում է այնքանը միայն,
ինչը հասու է հայացքիս պղտոր:

Երբ մայրամուտին աստղերն արթնացող
իջնում են քո մեջ դեմքը ցայելու,
և հովիտներում երբ հրդեհներն են վրնջում անզուսպ,
և ագռավների սև կետերը երբ
կտցահարում են դաշտը երկնքի,
կաթիլ առ կաթիլ տարածությունից
արտահոսում ես ստվերների պես հրեշտակային:

Նրանց, ում որ դու դատապարտել ես,
երբեմն նույնիսկ ծղոտն է փրկել:
Փառք նրանց, ովքեր ապավինում են քո փրփուրներին,
բայց կեցցեն նաև շուրթերը վհատ,
որոնք քեզ համար մի աղոթք անգամ չեն մրմնջացել –
դու շունչ ես տալիս մինչևիսկ նրանց:                                                                     

 Անհնարին է քեզ մոռացության դատապարտելը,
անկարելի է կտուրներ ծածկել քո գլխից վերև –
քո թռչունները հանգիստ կտցում են պահերը մեռած,
և քո երկնային բարուրի մեջ են քնում ծառերը:

Դու խոտ ես նաև,
հոգեվարո՜ղն է մինչևիսկ ժպտում, երբ վերջին պահին,
երանության մեջ հիշում է հանկարծ. որ տեսել է քեզ:

Քո կաթիլների առկայծումներում 

սուրբ թիթեռներ են ճախրում գոհությամբ,

քեզ անհագորեն խմում են մարդիկ և ավազները:

Բարձր ժայռերի կրծքին փշրվող
քո ալիքները ո՜նց են որոտում:

Արյունս մի օր կպաղի քեզ պես,
և այն ժամանակ մենք հանգիստ քեզ հետ
պիտի զրուցենք:

Դու հեղեղով ես ներխուժում բարձր անտառների մեջ,
աճեցնում նրանց աչքերի նման,
որոնք հոսում են քո ակունքներից և որոնց մասին
հիշում եմ միայն քեզ հետ միասին

Դու այն տեսիլքն ես, որից սարսափում
ու հանդարտվում են կրակն ու քամին:

Ջուր, գոնե դո՜ւ ինձ մի դավաճանիր,
այնքան հաճախ են ինձ դավաճանել,                                                                      
դու ինձ հետ մնա որպես եզակի ճշմարտությունը,
չէ որ դո՜ւ, դո՜ւ ես պայծառատեսը,
իսկ ես տեսնում եմ քո տաք հացը լոկ,
տեսնում եմ միայն փայլը քո աղի,
և քո ամպերի փրփուրների մեջ հետևում եմ լուռ
հպարտ թռիչքին իմ ծիծառների:

Քեզ հայտնի է, որ այն ամենը, ինչ  ընծայում ես մեզ,
գոյություն ունի մեր ներսում նաև...

 Ո՞վ է ավելի գեղեցիկ, քան թե
փեշերը քշտած կինը, որ դեպի քո գիրկն է գալիս:
Օ՜, մինչև անգամ դեպի քեզ եկող օձն է գեղեցիկ –
խոտերի միջով գալարվող զուլալ առվակի նման –
ո՞ր գետից պրծած, ես ի՞նչ իմանամ,
չէ՞ որ ի բնե կարճատես եմ ես,
իսկ դու աճում ես լուսատուների թիկունքից անտես,
դա՜ է պատճառը, որ ծա՜նր է, ծա՜նր է քո վազը,
Մա՜յր – ջուր:

Ինչո՞ւ չեն ծաղկում գոնե մի անգամ քո ջրվեժները,
ո՞ւր են շտապում:

Դու էլ մի անգամ, իմ արյան նման կշեղես ճամփադ
և ինձ կտանես դատարկության մեջ հեղեղումներիդ
դեպի հատակը,
որտեղ ինքս ինձ թալանել եմ ես իմ իսկ գոյությամբ:

Դու ծանրանում ես իմ աչքերի մեջ այն նկարի պես,
ուր պտուղներից խոնարհվել են քո ճյուղերը զորեղ:
                                                                                                                                      
Մայր – ջուր, լսել եմ քո հոգեվարքի տնքոցը մարող,
զգացել եմ ես մենակությունը քո անկարեկից,
տեսել եմ մահդ,
լռել եմ սակայն, ինչպես որ դու ես ինձ ուսուցանել:
Թողություն տուր ինձ...

Թող որ ափերը քո իմն են եղել,
թող որ ճյուղերդ միշտ հովանի են եղել ինձ համար,
թող որ ապրել եմ աչքերիդ սիրով,
բայց քեզ փրկելու քայլ իսկ չեմ արել:
Թողություն տուր ինձ...

Ամենափոքրիկ քո ջրափոսը,
ամենանապղտոր քո ջրափոսը,
այն  ջրափոսը,
որ ուղեկիցս եղավ իմ բոլոր ճանապարհներին,
համբուրում եմ ես և պաղատում եմ.
Թողություն տուր ինձ... -

Ու թեև հիմա խոսում եմ քեզ հետ,
ու թեև հիմա լսում ես դու ինձ,
ես դեռ ոչ մի բառ չեմ արտաբերել,
քանի որ իմ մեջ ծննդյան պահից դու ծովն ես դրել
և ճանապարհն ես ցուցանել նրան դեպի աչքերս:

Ապրիլը թղթի վրա                                                                                            

Երկրներից տարբեր և դարերից տարբեր
տեղափոխվել ահա և այս էջի վրա
ապաստան են գտել
տղամարդիկ, կանայք, երեխաներ, ծերեր,
ծանոթ – անծանոթներ,
բարեկամներ, նույնիսկ թշնամիներ:

Եվ պտտվում ահա, պտտվում են նրանք,
ասես կախարդական հայելու մեջ,
պտտվում են նրանք մեր մատների շուրջը,
որ այս էջն են բացել,
ու հալվում են նրանք մեր հայացքում,
և ապրում են նրանք մեր շնչի մեջ,
մեր աչքերով, ձայնով ողջունում են իրար…
և երգո՜ւմ են նույնիսկ – եթե ուշադրությամբ ականջ դնենք:

* 

Երբեմն իմ մեջ, արձագանքի նման մարող,
ինչ – որ մի ձայն է խլրտում,
փսփսալով շփոթահար ու տագնապած,
և ուզում է գութս շարժել.
«Այդպես ապրել դու չես կարող,
բա մեղք չե՞ս դու, աչքերդ բաց,
ժամանակն է, որ շտապես,
ինչքա՞ն պիտի ապրի քո մեջ
ճոճանակը երկմտանքի, որ մշտապես
երկու կետի արանքում է տարուբերվում.                                                                     
ապրել – չապրել,
սիրել – ատել,
արժե – չարժե…»:

* 

ես դիմեցի հրին
նա ինձ երկինք հանեց
տարավ ցանեց համայն տիեզերքում
և իմ դեմքը փոխեց
փոխեց իմ անունը
ժամանակը փոխեց
սպասումս

ես դիմեցի ջրին
ալեկոծվեց և ինձ ալիքներին առավ
տարավ հեղեց համայն տիեզերքում
և իմ դեմքը փոխեց
փոխեց իմ անունը
ժամանակը փոխեց
սպասումս

ես դիմեցի հողին
փրկեց նա ինձ
գրկեց
ու գուրգուրեց մոր պես
և մոռացա դեմքս
իմ անունը նաև
ժամանակը նաև
սպասումս     

                                                                                                                        

*

Ակամա աղոթքներ

Առյուծ, մեզ մի նետիր
վանդակի մեջ անել,
երբ կողպում ենք ամուր դուռը քո վանդակի:

Մեր արյունն է պայթում, մեռնում ենք մենք,
երբ նայում ենք, առյուծ,
քո հնազանդ – թախծոտ աչքերի մեջ:

Զգուշավոր թռչուն,
մի ընդհատիր շարժումն այս քաղաքի,
և հայացքը նրա մի սևեռիր վրադ,
թող նա գնա ճամփով իրեն տրված,
և շնչահեղձ լինի զանգվածներում իր խիտ:

Իսկ դու, տերև խոտի,
ներիր մարդուն քեզ հետ ծանոթության համար,
և երկնքի՜ն ներիր քո քո հասակի համար,
և համենայն դեպս փառաբանիր դու քեզ,
որ ծնվել ես և դեռ կաս աշխարհում:

Փախիր, զամբիկ, սուրա,
քեզ չմնաց անգամ
արձակ այս դաշտերի կանաչը փրկարար:

Ձուկ, մի ճչա իզուր,
ափ նետված ձուկ,
ձուլվիր սիրով այս սուտ հավերժությանն այնպես,
ասես թե չես եղել մեզ երբեք հյուր:                                                                     

Եվ վերջապես նաև,
մի ծիծաղեք այդպես դուք մեզ վրա,
և ժպտալով այդպես մեզ մի փնտրեք,
վերջին արտասուքներ գայլի:
 
Մարդու անունը քամու թևին է մեկընդմիշտ գրված

Մարդու անունը քամու թևին է մեկընդմիշտ գրված,
ու թող որ նրան մի կյանք է տրված,
բայց քանի՜ երգ է մարդը հորինում
իր մահվան մասին…

Եվ այդ երգերից մեկն ահավասիկ.

«Մարդու անունը քամու թևին է մեկընդմիշտ գրված,
ու թող որ նրան մի կյանք է տրված,
բայց քանի՜ երգ է մարդը հորինում
իր մահվան մասին…»:

* 

Մարդն ուզում է
անկեղծ սրտով իր խոսքն ասել
ապա լռել ձկան նման
կամ սոսափել ինչպես դաշտը
հնչել ինչպես քարն է հնչում                                    
մինչև անգամ պոկել սիրտը
ու տալ քամուն որպես տերև:                                                                                            

Եվ նույն մարդը մտածում է –
ա՜յ թե այս ծառն ի՜մը լիներ…

Սակայն չէ որ ծառի մտքով չի էլ անցնում –
ա՜յ թե այս մարդն ի՜մը լիներ:

*

Բառաչահունչ երեք բառեր երկնքի մեջ Հռոմի.
«Եկա, տեսա, հաղթեցի»,
և չորրորդը շողաց մթնում.
«Ողբացի»:

Ցրիր, քամի, շունչը տողի տա՜ր, քամի –
հնձած խոտ է, խլածաղկի մազմզուկով իր հանդերձ
բառաչաձայն ցնծացողի՜ն տար, քամի:


* 

Թևավոր է մարդը դառնում, երբ լսում է երգը թռչնի,
ճյուղ է դառնում, երբ բողբոջի ձայնն է լսում
ծառ էտելիս:
Օ, ժամանակ տարօրինակ,
իսկ դու մահը քո հորինած
համարում ես անպարտելի:

Օ, ժամանակ տարօրինակ,
թիթեռնիկը նվաղում է –
իր միօրյա կյանքի համար շնորհակալ ու խաղաղված,
բայց իր միակ երազի մեջ
ծաղիկներն են շողում վաղվա…                                                       

* 

Կույր թռչունը երգ էր ասում
լճակների համար լուսաչ,
ամբողջ յոթ օր երգ էր ասում:
Ամբողջ յոթ օր նկարիչը չէր նկարում,
ասես երգի ավարտին էր նա սպասում:

ՈՒշացած սպասում

դատապարտեցի ես իմ աչքերը
կողպելով նրանց կոպերիս ներքո
քանի որ նրանք իմ ժամանակն են կրճատել միայն
սակայն ոչ երբեք տարածությունը
որը փռված է իմ ու քո միջև

դատապարտեցի իմ ականջները
քանի որ նրանք միշտ խաբել են ինձ
և ժխորի մեջ բազում ձայների
ինձ չեն հասցրել քո ձայնը երբեք

դատապարտեցի լեզուս համրության
որ միշտ իր վարքով
սուտ ու սնախոս
հիմարի նման
եղել է մտքիս թարգմանը միայն
բայց երբեք սրտիս

դատապարտեցի ձեռքերս նաև                                                                              
խաչելով կրծքիս
քանի որ նրանք
հաճոյացել են նրանց միմիայն
ում ես չեմ սիրել
ու դեռ ավելին –
ում ատել եմ ես

և ահա արդեն մի ամբողջ տարի
պառկել եմ այսպես և սպասում եմ
թե երբ է գալու պահն իմ հարության
որ ժպիտն է քո – ամեն ինչ ներող

* 

իմ դրոշը ծածանվում է ափին խաղաղ
բայց ոչ մեկը չի նկատում
որովհետև կապույտ է այն ծովի նման
նարնջագույն –  արևի պես
կարմիր – ինչպես կակաչները
և թափանցիկ – ինչպես օդը
և այնտեղ ուր նկարված են նրա վրա
ծառը
սարը
ամպը
նաև – քաղաքն  անշուշտ
իրականում սոսափում է ծառն իր համար
հպարտորեն սարն է լռում
ամպն է թռչում դեպի երկինք
և աղմկում – քաղաքն անշուշտ                                                                        
և ոչ մեկը չի կասկածում
որ այդ ամենն ու շատ բաներ
որոնց վրա հայացքներ են հալվում բազում –
իմ դրոշն է խաղաղածուփ
հավերժական 

Թարգմանությունը՝ Գագիկ Դավթյանի