Արամ Ավետիս
Նիցշեի տանը
Երկար էր ճանապարհը դեպի քո տուն իմ հայր հոգևոր, երկար էր ճանապարհը և անվերջ էր թվում մարդուն իմ հայր հոգևոր, և իմ միակ մուսա: Ես քեզ էի գալիս ոչ հյուր, այլ իմ տունն է դա: Այդտեղ եմ ես ծնվել, այդտեղ ես դու ստեղծել իմ մարմինը, որը հրաժարվում է իր բոլոր բջիջներից, քանզի տառից եմ ստեղծված ինձ զգում: Իմ մայրը արվեստների թագուհին է և կոչում է իրեն գրականություն: Եվ կոչում է իրեն ինչպես կամենա, այսինքն փիլիսոփայություն: Եվ ես գալիս եմ դեպ քեզ, ով հեռվից սնել ես ինձ քո մտքերով, որոնք երբեմն դառն էին ինձ համար, ինչպես պտուղը, որ դեռ խակ է, քո մտքերը, որոնց ծամելով ես հասնում էի պտուղներին վերի, որոնց քաղցրությունը փոխանցելու համար պիտի նախ և առաջ ամեն օր մեռնելու պատրաստ մարդ լինեք, քանզի քաղցր է մահը քնի նման, քանզի քունը դա արվեստն է մահվան:
Քունը դա ամենօրյա մեր մահն է և ինչ ես զգում երազների մեջ, եթե ոչ թռիչք, և ինչ է երազը, եթե ոչ խաղաղություն: Իսկ եթե դու մարդ արարած քնիդ մեջ տեսիլքներ ես միշտ տեսնում և եթե քեզ մարդ արարած քո իսկ երազն է վախեցնում, արթնացիր դու դեռ քնելու իրավունք չունես, իսկ մեռնելու առավել ևս: Արթնացիր, ապրել շարունակիր, զարգացրու հոգիդ և եթե հեռու ապագայում քեզ հոգնած զգաս և հասկանաս, որ արդեն քնել ես ուզում, ուրեմն արդեն կարող ես քեզ մարդ անվանել:
Տարիներս վաղուց շպրտել եմ մի կողմ, նրանք լոկ իմ տողերում են այն հին ապրում, ես հիմա չունեմ տարիք, ես հիմա չեմ սպասում բարիք, ես հիմա չունեմ աշխարհից կարիք, ես գիտեմ ինձ և սա է աշխարհում բացարձակ երջանկությունը: Ես գիտեմ ինձ որպես մի օվկիանոս և չգիտեմ ձեզ և օտար է ինձ նույնիսկ ձեր օվկիանոսի կաթիլը մեկ: Չխառնվեք: Չխառնեք: Ես չեմ ուզում ճանաչել ձեզ: Գիտեմ ինձ և սա է աշխարհում իմ երջանկությունը:
Տարիներս վաղուց շպրտել եմ մի կողմ, նրանք լոկ իմ տողերում են այն հին ապրում, ես հիմա չունեմ տարիք, ես հիմա չեմ սպասում բարիք, ես հիմա չունեմ աշխարհից կարիք, ես գիտեմ ինձ և սա է աշխարհում բացարձակ երջանկությունը: Ես գիտեմ ինձ որպես մի օվկիանոս և չգիտեմ ձեզ և օտար է ինձ նույնիսկ ձեր օվկիանոսի կաթիլը մեկ: Չխառնվեք: Չխառնեք: Ես չեմ ուզում ճանաչել ձեզ: Գիտեմ ինձ և սա է աշխարհում իմ երջանկությունը:
Երկար էր ճանապարհս դեպի քո տուն իմ հայր հոգևոր: Բայց ես արդեն այստեղ եմ և քո մտքի տունը անտեր չէ արդեն: Ես այստեղ եմ քո կողքին: Իսկ հիմա քնիր, քնիր իմ ձեռքերի մեջ և հավերժ քնելուց առաջ հասկացիր, որ երբ որ աստվածները մեռնում են, գերմարդիկ են աստվածներ դառնում:
***
Օրորոցային
Երբ փողոցը բարձրանում էր վեր և իր հետևից թողնում մի երկար ճանապարհ դեպի անհայտություն, երբ ես բարձրանում էի վեր, թողնելով հեռվում իմ երեկվա օրը, աշխարհը ապրում էր այդ պահին մի սովորական առօրյա, և բառերը բոլոր միայն բերաններից էին հորդում:
Բայց այդ օրը քո բառերը ծնվում էին ոչ բերանից և ոչ էլ քո մարմնի այն հատուկ մասերից, որոնք երբ խոսում են, փակվում են բոլոր բերանները մտածող, բերանները անվերջ բաց, և փակվեցին, փակվեցին աստղերը լուսնի ետևում, երկնքից հիմա նրանք կնետվեն ցած, քանզի բառերդ ծնվում էին ողնաշարից քո արդեն փոքր-ինչ հնացած:
Ինչն է ստիպում ողնաշարին խոսել, միգուցե այն ծանրությունը, որը նա տանում է չիմանալով ինչու հենց նա, երբեմն հարցնում է և դրա համար շատ հաճախ ծռվում, երբեմն լուռ ծամում է, ինչ, դե իհարկե աղ, և դրա համար քարանում, իսկ երբեմն կոտրվում է, կոտրվում վերջին հույսի նման:
Ինչն է ստիպում ողնաշարին խոսել, միգուցե այն ծանրությունը, որը նա տանում է չիմանալով ինչու հենց նա, երբեմն հարցնում է և դրա համար շատ հաճախ ծռվում, երբեմն լուռ ծամում է, ինչ, դե իհարկե աղ, և դրա համար քարանում, իսկ երբեմն կոտրվում է, կոտրվում վերջին հույսի նման:
Այդ պահին, երբ ողնաշարդ ծռմռելով խոսում էիր ինձ հետ, երբ ողնաշարդ իրեն արգանդ էր զգում, ես փոխվեցի և դարձա այն, ինչ չէի եղել երբեք և ինչ, ես թեքվեցի և տեսնելով ինձ չճանաչեցի, սակայն իմ դեմքով էի ես, սակայն իմ ձայնով էր խոսում նա, բայց ով է այդ ես ու նա-ն: Դու ստեղծեցիր մի նոր էակ իմ դեմքով, իմ ձայնով, բայց դա ես չեմ, ուրեմն այսօրվանից դու ես պատասխանատուն այս նոր էակի:
Մենք բոլորս էլ երեխա ենք եղել ինչ-որ ժամանակ, եթե արդեն երեխա չենք, ուրեմն վաղուց մահացել ենք, իսկ եթե երեխա ենք դեռ, ուրեմն մեր ուղեղի հետ ինչ-որ մի բան այն չէ, բայց որտեղ էր մեր մահը, երբ նոր էինք ծնվել: Մահը մեր ողնաշարն էր, որ արդեն ճկուն չէր և սահմանափակ էր մանկան ուղեղ ունեցող սերնդի համար:
Իսկ հիմա թող իմ ճանապարհը շարունակի իր վերելքը և իմ ճկուն ոտքերը ուղեկցի իրենց ողնաշարից հրաժարվող մանուկների օրորոցը:
Մենք բոլորս էլ երեխա ենք եղել ինչ-որ ժամանակ, եթե արդեն երեխա չենք, ուրեմն վաղուց մահացել ենք, իսկ եթե երեխա ենք դեռ, ուրեմն մեր ուղեղի հետ ինչ-որ մի բան այն չէ, բայց որտեղ էր մեր մահը, երբ նոր էինք ծնվել: Մահը մեր ողնաշարն էր, որ արդեն ճկուն չէր և սահմանափակ էր մանկան ուղեղ ունեցող սերնդի համար:
Իսկ հիմա թող իմ ճանապարհը շարունակի իր վերելքը և իմ ճկուն ոտքերը ուղեկցի իրենց ողնաշարից հրաժարվող մանուկների օրորոցը:
***
Անհատի խարիսխը
Մուրացկանների բանակը շարժվում է դեպի եկեղեցին և ուզում է փրկություն գտնել նրա մեռած պատերի տակ: Մուրացկանները հասկանում են արդեն, որ իրենց աստվածը հենց իրենց լեզուն է:
Ձեռքս մեկնեցի դեպի նրա ձեռքը, և նա ափը բացեց, որ վերցնի իմ դրամը: Ես քաշեցի ձեռքս ետ, և նա չռեց աչքերը և ուզում էր կարծես ինձ սպանել հայացքով: Ես ասեցի, որ դրամ կտամ փոխանակության կարգով:
– Ինչ ես ուզում ինձանից,- շարունակեց նա:
– Մոտեցիր, ես քո ականջին կասեմ:
Նա գլուխը խոնարհեց և ես մի ափս փողով լեցուն ուղղեցի նրա կողմը, իսկ մյուսով պոկեցի պարանոցից կախված խաչը: Եվ նա խորը շնչեց, և նա փոխվեց, և նա դարձավ հարուստ, և նա կանգնեց: Եվ ափիս մեջ փայտե խաչը դարձավ ադամանդե խաչ:
– Ուզում ես ետ այս գանձը անգին:
– Ես այլևս խաչ չեմ ուզում, նույնիսկ, եթե նա ադամանդի է: Նա խարիսխ էր ինձ համար, և դրա համար գլուխս ծանրությունից միշտ գետնին էր նայում, և իմ հոգին նույնիսկ ներքև էր ձգտում:
– Ինչ ես ուզում ինձանից,- շարունակեց նա:
– Մոտեցիր, ես քո ականջին կասեմ:
Նա գլուխը խոնարհեց և ես մի ափս փողով լեցուն ուղղեցի նրա կողմը, իսկ մյուսով պոկեցի պարանոցից կախված խաչը: Եվ նա խորը շնչեց, և նա փոխվեց, և նա դարձավ հարուստ, և նա կանգնեց: Եվ ափիս մեջ փայտե խաչը դարձավ ադամանդե խաչ:
– Ուզում ես ետ այս գանձը անգին:
– Ես այլևս խաչ չեմ ուզում, նույնիսկ, եթե նա ադամանդի է: Նա խարիսխ էր ինձ համար, և դրա համար գլուխս ծանրությունից միշտ գետնին էր նայում, և իմ հոգին նույնիսկ ներքև էր ձգտում:
Եվ այդ պահին, երբ մենք խոսում էինք, իմ ետևից անցան զույգեր` հարս և փեսա, և հարսանեկան խնջույքը քայլում էր նրանց ետևից և օրհնում իրենց ամուսնությունը:
Մի քանի օրից նրանք կուզենան զավակ: Հիմա այդ զավակը չկա, կծնվի, որ մի օր էլ մահանա: Ես ընդհատեցի մուրացկանի միտքը և ասացի հենվելով իմ հոգու ձայնին.
Մի քանի օրից նրանք կուզենան զավակ: Հիմա այդ զավակը չկա, կծնվի, որ մի օր էլ մահանա: Ես ընդհատեցի մուրացկանի միտքը և ասացի հենվելով իմ հոգու ձայնին.
– Ինչու ծնել մի էակ, ով ի սկզբանե չկա և չի լինելու:
Եվ ինչ է սերը, եթե ոչ անհատի մահ: Ես քեզ սիրում եմ մուրացկան, քանզի մեր սերը անհատ չի զոհում:
– Իսկ եթե նրանք անհատ ծնեն,- հարցրեց մուրացկանը վախեցած:
Ես հավատացի իմ հոգու ձայնին և մշուշի միջից ծնեցի իմ միտքը պայծառ և ասացի.
– Ում է պետք այն անհատը, ով ի սկզբանե չկա և չի լինելու:
Բայց իմ պատասխանը խլացավ` անհատ զոհող սիրո օրհնանքների պատին դիպչելով:
Բայց իմ պատասխանը խլացավ` անհատ զոհող սիրո օրհնանքների պատին դիպչելով:
Комментариев нет:
Отправить комментарий