Արամ Մամիկոնյան."Ծանր ջուր" գրքից

Արամ Մամիկոնյան (1991)

ակվարիում

մտածել, որ գտել եմ քեզ, երբ երեկվա անձրևի պես անխնա թափվում էի մայթերին,
երբ աշխարհի բոլոր անձրևանոցներն ու կատուները իմ կարոտի գույնն ունեին,
գիտակցել, որ մեր երազած թմբիրը շերտ առ շերտ նստում է
տարիների թելերով կարված կոպերին

ներիր ինձ ու սրբիր արյունոտ բերանս,
որովհետև ես երկար եմ ծամել ապակու պես փշրվող բառերը քո մասին,
որովհետև ժանգը հանկարծ շարժվեց
ու հիմա մատներիս ծայրից կաթում է ակվարիումի մեջ,
և ինչպիսի հանդարտությամբ են խորտակվում մղձավանջները՝
պատռված լողակներով,
և որքան նախանձելի է նրանց խոնավ դեմքերի անշարժությունը սև ավազին

սենյակիս պատուհանով միշտ մի տղամարդ է անցնում ծերության հետ թևանցուկ,
հիմա անցնում է նա,
հետո թաղվում եմ բազկաթոռի մեջ՝ շոշափելի, ինչպես մարմինը հողի,
ու պատերի ցուրտ շնչառությունից
հերպեսի սպիտակ ծաղիկներ են բացվում բերանիս անկյունում,
գնացքների գալն ու ավելի շատ գնալն եմ հիշում,
ու թե ինչպես ամեն բաժանումից հետո
դեռ երկար ցնցվում է ոսկրերիս խայտառակ ճարտարապետությունը

այնքան երկար եմ ապրել բանաստեղծության ծեր աչքերում,
որ մոռացել եմ ծովի կապույտը

այնքան երկար նայել հայելուն, մինչև դեմքը դառնա նավ
ու սկսի լողալ հանդարտ մակերեսին

ու ես չեմ վստահում բառերին, որ ասեմ,
թե որքան գեղեցիկ էին դաստակիս արյան անցավ խրձերը,
ու թե որքան դժվար էր
դիմագծերիս պես հեռացող նոյեմբերի առավոտը

սեր իմ, ինձ գրելիս հայրս արտագրել է իրեն ամենադաժան ու դիվային բառերով,
իսկ ես երբեմն ձուկ եմ, չունեմ բառեր, չունեմ հիշողություն,
ամենն, ինչ կարող եմ տեսնել, հանկարծ կործանվում է անթափանց սպիտակի մեջ,
իմ մեջ մոլեգնում են բոլոր պարտված ալիքների ձայները,
որ միայն քո մասին են,
և ես առանց կարդալու սև խաչեր եմ շարում հոգեբանի հարցաթերթիկին,
ու չգիտեմ՝ ինչպես բացատրել,
որ ես մեռնում եմ իմ ակվարիումում, և որ դա սիրուն է, իսկական արվեստ

***

ձիարշավ

ես քեզ հաղթեցի, պապ, ոնց որ բոլոր տղերքն են մի օր անում,

հոգնությամբ լի, ամբողջը սև, իմ աչքերը քոնի պես չեն, չունեն հոգի,

ծովի պես չեն, չեն կարող իրենց կապույտ հանդարտությամբ ոսկոր խժռել

իմ սիրած լուսանկարում մոլախոտի տերևներով կինը փաթաթվել է քո աջ ծնկին,

նման ծառի՝ քո ձեռքերը գրկում են հուլիսյան ստերիլ առավոտը, հետո նրան,

ծանր ու անշարժ, ասես պատրաստ եք մի ամբողջ կյանք այդպես մնալ

հղի կինը մեքենայի հետնամասում ծխախոտ է վառում, պատմում է,

թե որքան մեռելային տեսք ունեին նորածինները ակվարիումներում՝

անհաղորդ ու կատարյալ, իսկը անկենդան մարմարե հրեշտակներ

հետո բժիշկը, որի մի ոտքը թռչող հոլանդացու պես ծովն է կերել,

ասում է՝ պատյաններ ենք երկու մոլեկուլների համար, որոնք ուզում են անվերջ բազմանալ,

և որ բոլոր հարբեցողները, ինքնասպանները, մոլագարները ավելի լավն են, քան մենք

հա՛, ես քո վատագույն ստիխն եմ, բույսերի հիվանդությունն ու դառը ժանգը,

որին քսան քանի տարի պահել ես քո հսկա երակներում, թույլ տվել, որ գործեմ՝

ավիրելով, ավիրելով քո ստորին կոպի ամպոտ գիծը, հետո ամբողջ դեմքդ, հետո՝ ինձ

բայց ես սիրում եմ մատներդ հատող լույսի ցուրտ շերտերը, ու քեզ՝ փշատերևիդ,

իմ լավագույն հիշողություններում մենք միասին ենք, կինդ ժպտում է,

մի տուն, որի անհոգ պատուհանները բարձրացնում են իրենց կոպերը

դեպի ամառային աստղազարդ երկինքը,

փակ, փակ, փակ, դու տարուբերվում էիր կոկոնի պես,

ձեռքերս քեզ դեռ չէին գտել

շարժիր աչքդ ու քարերին քսիր խամրած կանաչը,

դու հողն ես, որն անվերջ  ծաղկումների ու հրդեհների միջից գալիս է,

որ տարածվի ներբաններիս տակ

ես՝ հարբած ծառ, որն իր սուր արմատներով հոշոտում է քո ամեն բառի քնքշանքը,

ես՝ դեպի մահը ձգված նետ, կարող եմ անընդհատ պարպվել ու վրիպել,

ու այս է իմ ողջ էությունը

ես նա եմ, ով ցած է նետվում, որ իր մարմնով կերակրի մսակեր ձկներին՝

տալով իր ողջ հայրական սերը ձևերի կոպտությանը, կածանումի թույլ աղմուկներին,

և խավարին, խավարին, ու սա է իմ ողջ էությունը

հիշում եմ ձեռքերիդ պառկած հիվանդ լույսը, թռչնին, որ ճեղքեց կապույտն ու անհետացավ,

հետո ալիքներն իրենց անվերջ մոխրագույնով բացում ու փակում էին քեզ ոստրեի պես,

ու գուցե մահը մի գետ էր, որ վազում էր քո երկու աչքերի մեջտեղով

գուցե մահը քո անձրևոտ բառերից բողբոջած մատներս էին, 

դժոխային երախդ փակվում է, ապա բացվում, և հրաժեշտն, ինչպես հրկիզվող ձի,

ցատկում է դեպի անդունը՝ դեպի մահացու խառնարանը մեր դիմագծերի

***

սեր

դու այնքան հեշտ ես բարձրանում փաթիլվող բառերի վրայով, անգամ երբ ձմեռ չէ, ես պատերի մեջ լսում եմ սրտիդ զարկերը, թունավոր գիշեր, գանգիս մեջ կուլ տված արևներ կան, ես ծառ եմ, որն արդեն երազներ է տեսնում քո մասին, ցավից ճաքած կեղև, դիվային է հանգստությունը կանաչի, լույսի ճառագայթը ջարդում է ոսկորս, ես գրպանիս մեջ տրորում եմ ածելու մետաղե սառնությունը, մինչ քեզնից արնահոսում է ամենանուրբ պոեզիան, ես արյուն չունեմ, ու

քեզ հետ թեյի տերևների դանդաղությամբ հավերժություններ են բացվում բաժակիս մեջ

թիթեռային հիշողություն՝ կյանքը միայն մի եղանակ է, սենյակիս մեջ բևեռային փոթորիկներ են մոլեգնում, դրսում ծաղիկն այրվում է դժոխային կրակների մեջ, կանչող է գեղեցկությունը նրա, ես նաև օձ եմ, որ կարում է մահվան վերարկուն կոճակի անցքերով դանդաղորեն սողալիս, ագռավը կտցում է վերջին աչքը, թափված փորոտիք, անգամ ոհմանկներ չկան, ամենը մոխիր է, մոխիր բառերի, բայց

քեզ հետ մամուռից ծանրացած կոպերով ես կարող եմ քնել օվկիանոսի բարձին

հրեշտակները հեռանում են թրջված ստվարաթղթե թևերով, բակաի պես պատին փշրված լռությունը, ձայների բարձի տակից՝ իմ երկմտող այո-ն, որ ասում եմ ժամին այս ինքնասպան երկրաշարժի, լիթիումի կարմիր հաբեր, ականջախեցու միջից դուրս է հոսում անքնությունը, պարանոցի կամարին բացված խռիկներով մահվան կապույտ շիթեր են անցնում, հսկա, ինչպես ցուլ, թող սատանան ինձ կուլ տա, ճաքած կճեպ, ճիչը ծանր ծննդի, ծնվում եմ նոր ձևի մեջ ու միայն հիմա

քեզ հետ ես զգում եմ փաթիլի թեթևությունը մատներիս բարձիկներին

տուր ինձ անանձնական պահը մոռացության, իբրև երկու կաթիլ՝ մենք անսահման պարզ են ու անըմբռնելի, հիմա դու քնած ես արյանս ամեն մի բջի վրա կամ նայում ես արևին, որ ծագում է բերանիս ճեղքից, ինչպես բարակ հորիզոն շրջապատել եմ քեզ բոլոր կողմերից, քեզ հետ եմ, երբ մենակ ես, երբ միակ ուրվագիծն ես գիշերային դատարկ փողոցի, երբ մտածում ես մահվան կամ գուցե բոլորովին այլ բաներ մասին, ես սիրում եմ քեզ, ու դա իմ կոչումն է, իմ տունը, իմ դեպրեսիան

***

սիրուհուս՝ է.սեքստոնին

գիշերներով վերմակի տակ
պոեզիայի հետ ես բամբասում եմ կյանքի մասին,
որովհետև իմ քաղաքում օվկիանոս չկա,
որ պպզեմ ափին ու քարեր նետեմ ջրի մեջ,
սովորական քաղաք,
ուր մարդիկ առավոտյան սուրճ են պատրաստում
ու մեռնում պատահական ավտովթարներից,
իսկ սարսափելին այն է,
որ այս ամենի մեջ հիմարության նշույլ անգամ չկա

կուզեի գրել, որ փետրվարը ափի պես ձգվում է երկար,
որ ճայեր են ճախրում գլխիս վրայով
ու ալիքներն են անհամբեր,
ինչպես ամենասիրուն բանստեղծությունների մեջ է լինում,
մինչդեռ քայլեցի փետրվարի ամբողջ երկարությունը,
ու ոչ մի ճայ իր ռունգերից ազատության մասին կռնչոց չնետեց
չոր տուֆերի արանքում դղրդացող օդի մեջ

ասում եմ պոեզիային, որ ուզում եմ դու ինձ սպանես,
ոչ թե ավտոմեքենաները, ծխախոտը, ալկոհոլը կամ կանայք,
իսկ նա անկապ բառեր է ասում՝
դատարկություն, սարսափ, դեղեր, կարմիր,
կրակոց, մահ, դեղեր, ժպիտ,
որ միայն հետո են փուլ գալիս գլխիս

ասում եմ՝ սեր իմ, հեչ էլ տարօրինակ չի,
տարօրինակը էլեկտրասրտագրի կանգին սպասելն է,
ու նորից գլխով անհամաձայնության նշան է անում,
ձեռքս դնում եմ կզակի տակ ու բութ մատով մաքրում
չարաճճի ժպիտը,
որ մնացել էր շուրթերի արանքում,
կախում է գլուխը,
երևի ամաչեց

սեր իմ, իրոք որ օվկիանոս չկա,

ու ես թպրտում եմ ափ ցատկած ձկան պես,

ցավը, որ մի անգամ խորը արմատ էր նետել մարմնիս մեջ,

հիմա, պատռելով մաշկս, ազատվում է ինձանից,

ու կյանքը նահանջում է ալիքի պես՝

ավազի վրայով քարշ տալով գանգուր մազերը

քո սպիտակ, խեղդված ու անչափ սիրելի գլխի

***

լունա

կոտրված ինչպես ափսեն նախաճաշի, որ չբարձրացրի հատակից,

փակեցի աչքերս, հետո անձրևանոցը, հետո դուռը հիվանդասենյակի,

մինչ աչքերիդ սև ջրափոսերից խեղդված ջրահարսեր էին դուրս գալիս,

մահը դանդաղ էր ու սպիտակ՝ բուժքրոջ կիսախուփ աչք թաքուն հետևող,

երբ մարմինները շարժվում են կապույտ քնի մեջ

հույսը միայն ցանկություն չէր կամ սարսափելի խոստովանություն,

նրանցից, որ պատշգամբում միայն ծխախոտիդ կարող ես պատմել,

հետո, ինչպես բառ, թքել դրա համը մոխրամանի մեջ,

դաժանորեն ծածկել մարմինը, այրել մատդ, հայհոյել սրտիդ ուզածի չափ

խաղաղություն, իմ քույր, դու ես ինձ սովորեցրել ապրել մեղքի մեջ

ու մտքերի, ու ծառի, ու շնորհակալության,

մատը, որ իջնում էր հիսուսի թռչնի չափ սլացիկ մարմնի վրայով,

հետո առավոտյան փոքրիկ հաղթանակներ, որ չափում էինք կումերով 
հանքային ջրի,

ու մի աղոտք ինչպես թաշկինակ ծածկում էր բերանը

ես սա եմ հիշում, մի քանի ուրիշ բան ու թռչնի դին, որի թևերը ճոճում էր 
երեխան,

նախ լիմոնի կտորները թրմփում էին օղու բաժակի մեջ,

վերջում դատարկ շիշը ոտքով հրեցի անողնու տակ,

իսկ առավոտյան քեզ նորից էի տեսնելու

ախ, ամենակուլ դատարկություն, պահ, երբ ամեն ինչ ցնորք է, ուղեղի 
հյուսվածք,

ես ատում եմ խոստովանությունը՝ թաց աչք, երբ թեքվում է հայացքը, 
շրխկում պատին,

վեր կենում, հեռանում,

ամբոխի մեջ հարմար է, երբ բախվում ես ուսերով, հրում ավելորդը,

մինչ վիրահատվում են օրերդ փորձառության, հիշողությունների 
կամ գուցե 
մի քիչ ավելին,

քան երբ գրում ես այդ բառերը,

որպես հիասթափության թաքուն ձևեր

մահվան եղանակ էր, մի քանի զույգ կրակված աչք, նաև ձմեռ էր, 
որքանով հիշում եմ,

համենայնդեպս ձյուն չկար, միայն բինտերն էին սպիտակ, կարմիր, 
հետո էլի սպիտակ,

օ, այստեղ, մենք գիտենք հուսահատությամբ շարժել ձեռքերը,

փուլ գալ հատակն ի վար ու չահավաքվել,

մենք անփոխարինելի ենք հոժարությամբ կործանվելու մեր արվեստի 
մեջ

խաղաղություն, քույր իմ, փետրվարը դանակն է, որ բարձրությունից 
ճոճում ես

մատներիդ վրա ու բաց թողնում,

ես պատմում եմ մի լուսանկարի մասին, որտեղ է.-ն անչափ ներող է 
ու մ.-ն քո 
աչքերն ունի,

ու կյանքը դառնահամ է, հանդիսավոր ու լիքը, ինչպես գարեջրի 
բաժակները,

երբ չրխկացնում ենք իրար, կենացդ