Պաբլո Ներուդա. բանաստեղծություններ

Պաբլո Ներուդա (1904-1973 Չիլի)

Իմացիր, որ սիրում եմ քեզ և չեմ սիրում

սոնետ XLIV

Իմացիր, որ սիրում եմ քեզ և չեմ սիրում
Որովհետև կյանքը երկու սեռ ունի.
Բառը լռության մի թևն է,
Կրակը ցրտի մի կեսն է:

Քեզ սիրում եմ, որ սկսեմ քեզ սիրել,
Որ վերսկսեմ անվերջը,
Որ չդադարեմ քեզ սիրել երբեք,
Դրա համար քեզ նորից չեմ սիրում:

Քեզ սիրում եմ և չեմ սիրում, ինչպես եթե ունենայի
Ուրախության բանալիներ իմ ձեռքերում,
և անորոշ ճակատագիր մի դժբախտ:

Իմ սերը երկու կյանք ունի քեզ սիրելու,
դրանից է, որ քեզ սիրում եմ, երբ չեմ սիրում
և դրանից է, որ քեզ սիրում եմ, երբ սիրում եմ:

***

Իմ սրտի համար բավ է քո կուրծքը

Իմ սրտի համար բավ է քո կուրծքը,
Քո ազատության համար բավ են իմ թևերը:
Իմ բերանից մինչ ամպերը կհառնի
Այն, ինչ հանդարտված է քո հոգում:

Եվ քո մեջ ամեն մի օրվա պատրանքն է,
Իջնում ես ինչպես ցողը՝ ծաղկապսակին:
Փորում ես հորիզոնը քո բացակայությամբ:
Ալիքի նման հավերժ վազքի մեջ:

Ասում եմ՝ երգում ես քամու մեջ,
Ինչպես սոսիները, ինչպես նավակայմերը:
Դու նրանց պես բարձր ես և լռակյաց:
Եվ տխուր ես, ինչպես ճամփորդությունը:

Եվ հին ճամփի նման հյուրընկալ ես դու,
Բնակեցված արձագանքներով և կարոտի ձայներով:
Ես արթնանում եմ, և երբեմն թռչում ու չվում են
Թռչունները, որ քնած են քո հոգում:

Թարգմանությունը՝ Սիրանույշ Օհանյանի

***

Դու գալիս էիր

Դու ինձ չես ստիպել տառապել,

այլ` սպասել:
Այն ժամերը`
խճճված, լի`
օձերով,
երբ
հոգիս ծառս էր լինում և խեղդում ինձ,
դու գալիս էիր քայլելով,
դու եկար` մերկ և ճանկռոտված,
դու եկար` արյունոտված, հասար իմ մահճին,
իմ հարսնացու,
և այդ ժամանակ
ամբողջ գիշեր մենք քայլեցինք`
քնելով,
և երբ արթնացանք`
դու անառիկ էիր և նոր,
ասես երազանքների ուժեղ քամին
կրկին հրդեհել էր վարսերդ,
և՛ ցորենի, և՛ արծաթի մեջ ընկղմել
մարմինդ`մինչև այն փայլուն դարձնելը:
Ես չեմ տառապել, սեր իմ,
ես միայն սպասել եմ քեզ,
քեզ, որ պիտի սիրտդ փոխեիր
նաև հայացքդ,
այն անհատակ ծովին դիպչելուց հետո,
որն իմ սիրտը քեզ նվիրեց:
Դու պիտի դուրս գայիր ջրից`
մաքուր, ինչպես կաթիլը,
որ վեր է բարձրացել գիշերային ալիքից:
Իմ հարսնացու,
դու պիտի մեռնեիր և ծնվեիր, ես քեզ սպասում էի:
Ես չէի տառապում քեզ որոնելիս, որովհետև գիտեի,
որ գալու ես արդեն նոր կին դարձած, նրան, որ պաշտում եմ հիմա,
սակայն ոչ նախկինում`
քո աչքերով, քո ձեռքերով և շուրթերով,
բայց ուրիշ սրտով,
որ արթնացավ կողքիս այնպես,
ասես միշտ այնտեղ էր եղել,
որպեսզի հավերժ կողքիս լիներ:

***

Կգաս ինձ հետ

‹‹Դու կգաս ինձ հետ›› այնպես, որ ոչ ոք չիմանա,
թե որտեղ և ինչպես էր զարկում իմ ցավացող կողը…
նորից ասացի. ‹‹Ինձ հետ այնպես արի ասես մեռնելու եմ››,
և ոչ ոք շուրթերիս վրա չտեսավ արյունաքամ լինող լուսինը,
ոչ ոք չտեսավ լռությունից վեր բարձրացող արյունը:
Սե՛ր, հիմա արի մոռանանք աստղերին, որ փշոտ են:
Դրա համար էլ, երբ լսեցի ձայնդ, որ կրկնում էր
‹‹Դու կգաս ինձ հետ››, դրանով ինձ ասես ազատեցիր`
ցավից, սիրուց, բանտարկված գինու կատաղությունից,
որ քո խորտակված պանդոկից հասնում էր ինձ,
և կրկին շուրթերիս վրա զգացի կրակի, արյան,
և մեխերի, քարի և այրոցի համը:

***

Կարող եմ ամենատխուր տաղերը գրել այս գիշեր

Կարող եմ ամենատխուր տաղերը գրել այս գիշեր:
Գրել, օրինակ. ‹‹Գիշերն աստղազարդ է,
և դողում են կապույտ աստղերը հեռվում››:
Գիշերվա քամին շրջում է երկնքում և երգում է:
Կարող եմ ամենատխուր տաղերը գրել այս գիշեր:
Ես նրան սիրում էի, իսկ երբեմն նա էլ էր սիրում:
Այսօրվա պես գիշերներին, նրան գիրկս եմ առել.
Բազում անգամներ համբուրել բաց երկնքի տակ:
Եվ նա ինձ սիրեց. երբեմն ես էլ սիրում էի նրան:
Եվ ինչպես չսիրել նրա խաղաղ աչքերը:
Կարող եմ ամենատխուր տաղերը գրել այս գիշեր:
Մտածել, որ այլևս իմը չէ: Զգալ, որ կորցրել եմ նրան,
Ականջ դնել հսկա գիշերվան. առավել հսկա` առանց նրա:
Եվ տաղերն իջնում են հոգուս վրա, ինչպես շաղը` խոտերի:
Էլ ի’նչ հոգ, թե իմ սերը չկարողացավ պահել նրան:
Երկինքն աստղազարդ է, բայց նա ինձ հետ չէ:
Ահա և վերջ: Հեռվում ինչ-որ մեկը երգում է:
Իմ հոգին դատարկ է. կորցրել է նրան:
Մոտ զգալու համար հայացքս փնտրում է նրան:
Սիրտս է փնտրում նրան, բայց նա ինձ հետ չէ:
Նման մի գիշեր է. սպիտակ է ներկում նույն ծառերը:
Այլևս այնպիսին չենք ինչպես այն ժամանակ:
Այլևս չեմ սիրում նրան, ճիշտ է, բայց որքան եմ սիրել.
Ձայնս ուզում էր քամի դառնալ, որ նրա ականջին դիպչեր:
Ուրիշինը: Ուրիշինը կլինի, ինչպես առաջ, որ իմ համբույրներինն էր.
Նրա ձայնը, լուսավոր մարմինը, անհատակ աչքերը:
Այլևս չեմ սիրում նրան, ճիշտ է, իսկ գուցե սիրում եմ.
Սերը` վաղանցուկ այնքան, բայց որքան երկար` մոռանալը:
Այսօրվա պես գիշերներին նրան գիրկս եմ առել,
Իմ հոգին դատարկ է. կորցրել է նրան:
Նույնիսկ եթե նրա պատճառած այս ցավը վերջինը լինի,
Նույնիսկ եթե սրանք վերջին տաղերը լինեն, որ գրում եմ նրան:

***

 Սիրում եմ քեզ…
անհասկանալի
չխոստովանվող
իրարամերժ։
Սիրում եմ քեզ…
բոլոր հոգեվիճակներովս
որոնք շատ են
որ շարունակ փոխվում են
թե ինչու` ինքդ գիտես
ժամանակը, կյանքը, մահը։
Սիրում եմ քեզ…
աշխարհով, 
որ չեմ ընկալում
մարդկանցով, 
որոնց չեմ հասկանում
հոգուս երկվությամբ
արարքների հակասությամբ
տրված ճակատագրով
թաքուն ցանկությամբ
երկիմաստ փաստերով։
Նույնիսկ երբ ասում եմ
թե քեզ չեմ սիրում 
սիրում եմ քեզ
նույնիսկ երբ խաբում եմ քեզ
քեզ չեմ խաբում
իրականում այդպես
քեզ ավելի եմ սիրում։
Սիրում եմ քեզ
առանց մտորելու
անգիտակցաբար
առանց պատասխանատվության
ինքնաբերաբար
ակամա
բնազդաբար
հախուռն
չկշռադատված։
Իրականում չունեմ
տրամաբանական փաստարկներ
ոչ էլ նույնիսկ հանպատրաստից
հիմնավորելու այս սերը
որ զգում եմ քո հանդեպ.
որ ծագեց ոչնչից
խորհրդավոր ձևով
որ ոչնչի չհանգեց
կախարդական ձևով
բայց որը քիչ քիչ և հրաշքով 
իմ մեջ վատը լավ դարձրեց։
Սիրում եմ քեզ…
սիրում եմ մարմնով, 
որ չի մտածում
սրտով, որ չի կշռադատում
մտքով, որ չի համակարգում։
Սիրում եմ քեզ…
անհասկանալի
առանց ինքս ինձ հարցնելու 
թե ինչու եմ սիրում
կարևորություն չտալով
թե ինչու եմ սիրում
իմ առջև հարց չդնելով
թե ինչու եմ սիրում։
Սիրում եմ քեզ
պարզապես
որովհետև սիրում եմ։

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Պետրոսյանի

***

14-րդ բանաստեղծություն

Ամեն օր խաղում ես տիեզերքի լույսի հետ:

Նրբանուրբ այցելու, դու եկար ծաղիկների միջով ու ջրի

և ավելին ես, քան այս գլուխը սպիտակ, որ բռնում եմ ամուր

ծաղկեփնջի պես իմ ձեռքերով ամեն օր:

Քեզ սիրեցի, ինչպես ոչ ոքի:

Թույլ տուր տարածել քեզ ծաղկաթերթերի մեջ դեղին:

Հիմա ո՞վ է գրում անունդ ծխահար նամակներում հարավի աստղերի մեջ,

Ա՜խ, թույլ տուր քեզ հիշել այնպիսին, ինչպիսին որ էիր քո գոյից էլ առաջ:

Ու հանկարծ ոռնում է քամին ու թակում պատուհանս փակ:

Մութ ձկների ստվերներ են այս ցանցկեն երկնքում:

վաղ թե ուշ այստեղ կգան քամիները բոլոր, բոլոր հնարավոր տեղերից,

ու անձրևը կմերկանա:

Փախչում են թռչունները, թևում հեռու:

Քամին: Քամին:

Ես կարող եմ մրցել միայն մարդու հետ:

Փոթորիկը օդ թռցրեց տերևները մութ 

ու խորտակեց նավակները բոլոր, որ դեռ անցյալ գիշեր կապված էին երկնքին:

Դու այստեղ մնացիր: Ախ, չփախար դու հեռու:

Դու կձայնեիր իմ վերջին լացին:

Կկառչեիր ինձնից վախեցածի նման,

Նույնիսկ եթե քո աչքերի առաջ տարօրինակ մի ստվեր մի ակնթարթ է վազել:

Եվ հիմա, և հիմա էլ, փոքրիկս, դու բերում ես ինձ ցախակեռասներ,

ու կրծքերդ բուրում են նրանցով,

ու մինչ տխուր քամին հեռանում է՝ աջ ու ձախ սպանելով թիթեռներին,

ես սիրում եմ քեզ, ու երջանկությունն իմ կծոտում է սալորը քո բերանի:

Ախ, տեսնես ինչքան ես տառապել, մինչև որ համակերպվել ես դու ինձ հետ՝

իմ վայրի ու մենակյաց հոգուն, անվանս, որ ստիպում է բոլորին փախչել:

Մենք շատ անգամ տեսանք վառվող աչքը աստղալույսի, երբ համբուրվում էինք կրկին ու կրկին,

ու պտտվում էր  մեր գլխավերևում մութ բանակը մեզնով հիացածների:

Բառերս անձրևում են քեզ վրա, շոյում քեզ:

Ես երկար եմ սիրել մարմնիդ արևոտ սադափը:

Ու կարծում եմ` դու միակն ես տիեզերքում:

Ես ուրախ ծաղիկներ կբերեմ քեզ համար լեռներից, զանգակածաղիկներ կբերեմ, սիրելիս

մութ տխիլներ ու գեղջկական զամբյուղներ՝ լի համբույրներով 

Ես կուզեի քեզ անել այն,

Ինչ գարունն է անում բալենու ծառերի հետ:

***

Բացի մահվանից ոչինչ 

Եվ գերեզմանոցները մենակ են այնտեղ,
և գերեզմանները լիքն են ոսկրերով անձայն,

և սիրտը անցնում է թունելով,

և սիրտը լի է մթությամբ:

Մենք հանձնվում ենք ինքներս մեզ ու մեռնում նավաբեկյալների նման,

որովհետև վաղուց էինք խորտակվել մեր սրտերի մեջ,

որովհետև ապրում էինք կաշիներս փրկելով:

Եվ այնտեղ դիակներ կան՝

ոտքերը՝ պաղ ու կպչուն կավ:

Մահը ոսկորների մեջ է,

հաչոցի պես, ուր բացակա է շունը,

հաչոցի պես, որ լսվում է հեռու զանգերի միջից, հողաթմբերի մոտից, 

և օդը անձրևոտ է ու թաց՝ արցունքի պես:

Երբեմն դագաղներ եմ տեսնում՝

լողում են հուսահատ ու մենակ առագաստի պես

և գունատ մեռելներ են բերում ու մեռած մազերով կանանց,

հացթուխներ, որ անգույն են հրեշտակների պես,

մտածկոտ ջահել աղջիկներ, որ պսակվել են նոտարի հետ.

զարդատուփեր՝ հորիզոնական լողացող մեռելների գետն ի վար,

և մուգ մանուշակագույն է գետը,

և առագաստները լողում են հոսանքն ի վեր,

և առագաստները լի են մահվան ձայնով,

և մահվան ձայնը լռությունն է:

Բոլոր ձայների միջով է գալիս մահը,

ինչպես անկոշիկ ոտք, ինչպես անտղամարդ կոստյում, 

գալիս է մահն ու թակում մատանիով, որ քար չունի, մատանիով, որ չունի մատ,

գալիս է ու գոռում առանց բերանի, առանց լեզվի, անկոկորդ:

Եվ նրա քայլքը լսելի է սակայն, 

և հագուստը անշշուկ է ծառի պես:

Ես վստահ չեմ, ու թեև մի քիչ եմ հասկանում, ու թեև ես դժվար եմ տեսնում,
բայց ինձ թվում է, թե նրա երգը թաց մանուշակի է նման,
մանուշակներ, որ տուն ունեն հողի մեջ,
և դեմքը կանաչ է մահվան,
և հայացքն է նրա կանաչ՝
թափանցող խոնավ մանուշակի տերև,
մռայլ գույն ջղային ձմեռվա:

Մահն անցնում է աշխարհի միջով ցախավելի պես՝
սրբելով առաստաղ ու հատակ, որոնելով դիակները,
և մահը ցախավելի ներսում է,
ցախավելը լեզուն է մահվան, որ փնտրում է դիակներն այնպես,
ինչպես ասեղն է փնտրում թելը:

Ծալովի մահճակալների մեջ է մահը:
Ապրում է դանդաղ, քնում բարալիկ ներքնակներին՝
սև ծածկոցների մեջ, և մի օր էլ հոգոց է հանում,
սավանները ծվատող թառաչանք,
ու մահճակալները սլանում են ծովագնացության,
մահճակալները մոտենում են նավահանգստին,
և նրանց սպասում է այնտեղ
մահը՝
ծովակալի հագուստով:

Թարգմանությունը՝  Հասմիկ Սիմոնյանի