Որոնել

среда, 13 июня 2018 г.

Վահե Արսեն. "Կանաչ Աստվածների Վերադարձը" գրքից

Վահե Արսեն (1978 Երևան)


















Հեռացող Հայելի

Ձյունը մեղմ ծածկեց ինքնություն-քաղաքս,
և դատապարտված`
ես բարձրացա փաթիլն ի վեր,
դեպ ձնաղացները նախնական:
Ոչ շատ հեռու`
լոգարանիս խոսող հայելում,
օդը կախարդական գորգ է դառնում
և գանգատվում բրդյա բախտից:
Փողոցից`  նրբանցք,
նրբանցքից` փողոց,
սուլելով քամու սիրերգ ոռնոցը`
ես սահեցի
դեպի շենքերը ապակեպատ,
որ փարոս են,
թե ապակին կոտրես մերկ ձեռքով
և վարագույրը թևեր սարքես քամուն:
Փարոս էր ամեն մի կայծ,
լուսատիտիկ,
թե` քարակերտ նախնական կրակ ու
կրակայրիչով տաքացվող գդալ:
Հենց այստեղ է աղբյուրն արարման`
աղոթքը ծածկագիր է,
աղոթատեղին` նստարան,
և կիսարթուն մի ժամապահ համրում է
հեռացող քայլ-արձագանքնե՜ րը, նե՜ րը, նե՜ րը, նե՜ րը, նե՜ րը…
Ամենը կրակ էր`
ջրահարս, թե տատասկ-փշալար,
և թե լռությունը անտառի:
Եվ Արևն Աստված էր,
փոքրիկ մի արև գրպանումս պահված:

Այլաբանություն

Ես կարող եմ
գրել սիրո մասին,
այսօր,
երբ ձյունը մատնում է
անտեսանելի էակներին,
երբ մետրոն մի պահ
արևին աչքով է անում և կրկին
մայր մտնում,
երբ զարդատուփի պարուհին դանդաղեցնում է
երազ-պտույտները,
և իրերն է արցունքով զննում,
ես կարող եմ գրել սիրո մասին:
Հիմա զբոսնում եմ, գիշերն էլ ինձ հետ,
սեփականացնում մայթի բոլոր լապտերները,
իսկ Արևը դաժան էր,
լապտերները` սառույց,
կներես,
այդ ես եմ`
Վահե Արսենը,
թիկունքովս թիակներիդ հենված,
կչքվեմ, թե շրջվես,
վրահաս փողոցի անկյունում,
«Պալերմո»-ից զեղչ-գնված կոշիկներով
տրոհվող բետոնին ամուր կանգնած,
կտրված ծառերի հարևանությամբ
ես կարող եմ գրել սիրո մասին:
Քամին իր ուրվական երգն է երգում,
ընդհատվում ռադիոընդունիչի խզզոց-հազով,
և ամեն շշուկ համերգ է,
այլաբանություն,
անձրև,
հարյուր տարի անընդմեջ,
մաշկս մրսում է,
ուրվագծվում,
սրբիր ճակատիս քրտինքն ու
վերցրու քեզ հետ,
ես կարող եմ գրել սիրո մասին:
***
Արթնացում

Կեսգիշերի հենց կողքին կանգնած`
ձեռքիս տաք նարինջ,
որ խփվում է օլիգարխի զրահապատ սրտի նման,
ես քաղաքն եմ արթնացնում,
որ կարմիր է ամեն առավոտ
կույսի սևացող արյամբ
և իր պահապան հրեշտակին է կերակրում`
վանդակված նկուղի ճաղերից:
Հրեշտակը նյութականացել է,
գահավիժել անդունդը սիլիկոն-կրծքի,
մահվան վախը ընտրելով որպես
փարոս`
իր մերկ-անմահ էությունից:

Եվ ես, որ վաղորդյան սիրեկանն եմ կարմիր քաղաքի,
սիրեկանն եմ
նրա խոնավ-արթնացման և
փողոցների անմեքենա իրարանցման,
ոտաբոբիկ թափառում եմ սմքող լուսնի հետքերով,
և թվում է, թե փողոցի տիեզերքը ձևաշուրթ մեքենան չէ:
***
Արևը և ծխախոտը

Ես զգում եմ ապրելու անասելի ցանկություն,
երբ ամեն առավոտ զարթնում-ընդվզում եմ փարավոնյան քնի դեմ,
որսում արևի փամփուշտն առաջին,
և հանգուցելով կոշիկիս փոփոխվող կապերը`
ժայթքում եմ փողոց:

Թաղամասերի գետնախորշերից մեկում
առավոտը աշխատանքային շորերն է հագնում
և ամենօրյա հարության համար
սպասում երկնի հրահանգ-ազդանշանին,
և չի լսում, որ…
կավատ գիշերվա ցաք ու ցրիվ մայթերին
դեռ արձագանքվում է չծնված մանուկի ճիչը… առաջին… ու …
վերջին…

Այստեղ` փողոցում կարող եմ խմել մուրացկանի ողորմաթասը
և սուրճի բաժակի պես շրջել մանրադրամները խղճիս,
միայն այստեղ կարող եմ մոռանալ
սուգ-լուրերի կպչուն շարանը,
ուր ինքնաթիռ է պայթում, կամ գնացք, կամ ուղղակի մի ռումբ ուղղակի
պայթեցնողի հետ միասին
(որը նույն մետաղն է, ինչ գնացքն ու ինքնաթիռը),
կարող եմ մոռանալ սերը
և սեր երգող կիսամերկ գեղեցկուհուն,
որ նրբորեն ուղղում է վերջերս սեփականաշնորհված իր կաուչուկյա 
անտառ-հատվածը:

Այո’,
Ամենքին պետք է սեփական անտառ-հատված,
Ամենքին պետք է հավատարիմ-խորամանկ կոշկավոր կատու,
Ամենքին պետք է երկաթբետոնյա թիկնապահ,
և քաղաքում ամեն րոպե հատուկ դրություն մտցնող մեքենաների շարասյուն,
Ամենքին պետք է հավերժության սեփական պատրանքը
և վայելքների գաղտնի բնակարան,
ուր անտակ նկուղի կավե դռնակը երկնային ցավ-աղոթք է խոստանում,
հրամայում ծաղկամանում կախաղանված ծաղիկներին
կրկին ժպտալ… և…

Այսպես, մարդ-շարժում էի փնտրում մանեկենազարդ ցուցափեղկերում,
փնտրում էի հոգիներ գերեզմանատներում,
անհույս հիվանդների մոտակայքում,
որպեսզի ապացուցեմ գոյությունս և ապրեմ
հավերժ,
սփոփվեմ
գիտակցեմ, որ դեռ չեմ գործել տիեզերական մեղքեր,
Եվ հին-հարազատ իմ բակում միշտ ունեմ հեծանիվ քշելու պահեստային մի
շրջան-ուղեծիր:

Վերադարձի ճամփին փոքրիկ մի Արև
խնդրեց կրակս,
որ ծխախոտն այրեր:
***












Ձյունը սպեղանի է վիրակապված դաստակների համար,
իմ սեր,
միակ,
կրկնվող,
վերջին,
ոչ վերջին,
մի՞թե առաջին:

Հավերժի սահմաններին Աստվածն էր կանգնած ծխամորճով,
իսկ ես թռչող ափսե եմ որոնում և հավատում
երազներին - վերծանում դրանք Ֆրեյդի 
օգնությամբ,
մասնակցությամբ,
անմասնակից
ամբոխը շարժվեց գալիք տոների ուղղությամբ`
պոկելով խցան-խցանի հետևից…

և շահեց պտուտակահան…հա~…հա~… հա~…

Կարո՞ղ է խցանումն ու քաոսը
առաջացնել Սիրո զգացում
և բերկրանք:
Ես հրճվում են խցանումների կատարյալ քաոսով,
պրկված նյարդերը արագացնում են գնդի պտույտները,
կարծում եք, թե մեր-ձեր գունդն ամենակարևո՞րն է 
տիեզարական աստղ-ամպերում,

Իսկ, ընդհանրապես, կարևո՞ր է,
և ամենակարևորը` (բութ) ի՞նչն է կարևորը…

Աղբանոցին նետված հապճեպ հայացքը ամենահզոր գուշակությունն է
և իրականության միակ շոշափելի մասնիկը:
Նման զգացում եմ ունենում նաև գերեզմանոցում,
հատկապես, երբ քամին լացի ձայներ է բերում,
և քարերը սկսում են աղմուկից ճոճվել:

Կարո՞ղ ես գուշակել աղմուկի ուղղությունը,
քարացիր,
ականջ դիր օդին, որը շնչում ես,
նույնիսկ արտաշնչում,
ականջ դիր անհոգության պատրանքներին
ամենասարսափ-երազը հենց քո կյանքն է,
ափսոս,
ափսոս,
որ էլ չեմ հավատում փառասիրության աստվածներին
(դղյակ, Մերսեդես, փարթամակուրծք սիրուհի և այս ամենի գիտակցումը սեռական ակտից հետո…)
ափսոս, անցորդ, որ դու տոնական խոզաբուդ ես որոնում
(մի բան, որ բոլորը միշտ գտնում են),
իսկ ես` ոչինչ,
որոնում եմ ոչինչ,

որոնում եմ ոչինչ կամ մարդ,
կամ նման շարժվող,
փոփոխվող,
աչք հոգնեցնող մի բան,
սեփական մղումների ձեռքը կրակն ընկած,
շուն ու կատվի հանրագումարից ոչ առավել,
մայրամուտը արևածագից նվաստ դասող:

Ամենը, ամենը մի բան է արդեն,
միայն ոչինչն էր անտեր մնացել:

Գազօջախը անիրական առասպել է,
մետաղի ջարդոնը` հարստություն,
հիվանդանոցի մասին մտածմունքը մահ ու
թմբից-թումբ ճանապարհորդող խնկարկման ծռմռված մի թասիկ,
փայլեցրու այդ թասիկը ձեռքիդ տակ եղած ինչ-որ բանով,
անպայման ձեռքի տակ եղած,
և հատակին կարդա իրականության թվա-նիշերը, 
(լեզուն անկարևոր է, կարդալ իմանալը` ոչ պարտադիր):

Կհասկանաս,
կհասկանաս անմիջապես, որ…

Փրկությունը մոտակայքում է,
երկու քայլի վրա,
ազատ անկում, թե՞ դրա գիտակցումը,
անվայրեջք անկումը ժամանակի Արքան է,
գաղտնազերծող կախարդական փայտիկ,
երբ գիտակցում ես, որ
պատճառն ու հետևանքը սպառել են իրենց,
խաբել քեզ,
ժամացույցի ավազահատիկներն անվերջ են ու դաժան,
իսկ ես, թե փշրվեմ,
ոչ մի ձգողություն էլ ետ չի հավաքի,
և հույսս դրել եմ հավերժի սահմանների անտեսանելի կողմում ծխամորճ բանեցնողի վրա,
հույս, որ դժոխքը կշարունակվի,
(լավագույն դեպքում` դրախտում)
տարիների մի կարճ ակնթարթ ևս,
իսկ դրանից հետո՞….

Մի ամաչիր,
և հարցրու,
դե’,
դե հարցրու, թե
Ի՞նչ է հուշում զանգը և
(ամենակարևորը) Ո՞ւմ…
***
Կորսված արևի արահետով
Գիշերը պատռվում է և ծնում մի նոր
ու հին Արև,
Արևը՝ կորսված արահետներ,
որ մանկական կոշիկ են ինձ համար,
հեքիաթից պոկված խաղալիք-մեքենա,
կամ էլ իրական կենսագրություն՝
մաշկիցս ամուր կառչած:
Օրավարձով աշխատողների
մթնած շարքերում
ես կրկին ասպետներ եմ որոնում՝
քթանցքներումս զգալով խունացած
թղթադրամի մաշված բուրմունքը:
Շրջանցիր դուռը, եթե այն
օդում է կախված,
կամ էլ բաց է կրնկի վրա…
Շրջանցիր կյանքը, թե մեռնողի ներսում
միայն խավարն է…
Ես և էշ հեծած իմ զինակիրը
կարո՞ղ ենք փրկել երևակայական
մի գեղեցկուհու,
փրկել նրան
խախտելով ճակատագրի
անտեսանելի սցենարը
չպլանավորված սովորական մի օր
փրկել
հանուն սիրո,
որը նրան այլևս պետք չէ…
ժամանակավրեպ…
զրահապատ սավանի տակ ննջող,
Հանուն սիրո
Դոն Քիշոտ, իմ հուսահատության ընկեր,
մենք այդպես էլ չհանդիպեցինք,
ես շատ ուշ ծնվեցի,
դու այդպես էլ չծնվեցիր,
դառնալով տառ ու հերոս:
Դոն Քիշոտ, քո վիրտուալ կամուրջներով
ետ պտտիր հողմաղացները ժամանակի,
դու գիտակցում էիր խելագարությունը քո և իմ,
քո աչքը տեսնում է
պտույտները աշխարհի,
թույլ տուր համտեսել-զգալ
գետի ընթացքը հակառակ…
թե՞ սա զուտ պատճառ է,
Արևը տեսնելու պատրվա՞կ…
Ես ուշացա մի քիչ,
և գետը դարձավ առօրյա մի հոսանք.
սովորական-ծանոթ հեռախոսազանգ.
դարձավ (իրական)…
Որսա՛ պահը,
գետը միշտ անշարժ է,
հողին ամուր կառչած,
հավատարիմ՝
ի տարբերություն…
Ինձ
և
Քեզ
և
քաղաքի…
Էլեկտրալամպով լուսավորված գիշերում,
քաղաքը հարդարում է իր քաղաքական
մռութը՝
այն դարձնելով դիմագիծ…
ժամանակի գալարվող
հայելիում ափով ծածկում աստղը ընկնող,
միգուցե վերջինը այս գիշեր,
ճակատագրական,
որ կյանք կտևի, թե անձրևի
երկուսիս գլխին միաժամանակ…
ժամանակը չեզոք էր մեր նկատմամբ,
նույնիսկ անտարբեր…
ժամանակը հենց քաղաքն է,
ժամանակը ես եմ,
երբ անցնում եմ կամրջի վրայով:
***














Նոկտյուրն
    
Մահը միշտ արդարացված է…
սևանում է այն ինչը ճերմակ էր ծնվել
արարվել…
դաշնամուրը քո խաբել է մեզ
հասցրել խլության…
ակնթարթի…
    
սև ստեղնաշար ամբողջությամբ…
հնչյուն ձայնատ
հինգ տողի մեջ նենգ սավառնող
մի ձայնալար,
որ միշտ ցած է սահում պետք տողերից…
կարմիր ներկվող անցումներից…
մարդը ուրվագիծ է ունայն
կավճի անվարժ շարժում…
անէացում…

աչքի համար ժամն ուշ է դառնում…
   
ճեղքված մաշկից ներս
մահը միշտ արդարացված է…
անզգույշ անցորդի ճակատագիր…

ճեղքված մաշկը քեզ վազանցող մի ակնթարթ,
թանձր արյուն նուրբ սողացող…
ակնթարթի փեղկից առաջ միշտ մեկը կա

անտես օդում ժպիտ խամրող
անորսալի
օդից ծնվող ծանր մշուշ
որ հղկում է ձյունն առօրյա
ականջիս տակ նոկտյուրն խաղում
սեթևեթում…
սև ստեղնաշար ամբողջությամբ…

***

Փերիների գալուստը         

Օրվա այն ժամին,
երբ զգայարանդ հուշում է, որ դու զավակն ես լուսնի և
սերդ անէության ձևն է ստանում… հյուծեղանում ու ծորում հեղուկակերպ ու անկերպ…
քաղաքը քեզ հուշում է,
որ սիրո համար անելանելիի ժամանակներ են սկսվում…

ամենայնին փոխարինող դեղահաբերի ժամանակները,
որ կծխեցնեն հոգսերը օրվա…
օրվա հետ միասին…
զգայության համար անանցանելի ու
ապահով,
չծնված սաղմի պես ցանկալի…

լույսը բացվելուն պես կամ լույսը վառելուց առաջ
հեռու մնացեք օտարներից…
հանկարծ կարող է սիրեք երկուսին կամ մեկին, և լուրերում մեռնողները էլ չեն սփոփի
լուռ սրճաժամը լուսադեմի…

հետո էլ համընդհանուր իրականն է սկսվում…
ունայնության եռուզեռը տրոհում է սպասելիքիդ առօրյա ծեսը, և
դու տենչում ես նոր տեղանքներ, որոնց ներսում այլոց ժամանակն ու
պատմությունն է իշխում…
սակայն այդ նույն ընթացքում ինչ-որ բան մեռնում է քո ներսում և առավոտվա լուրերում չի արտացոլվում…
ու չես գտնում սփոփանք մեռնումիդ մեջ ու ոչ էլ այլոց մեռնումի…
ժամանակից զատ երակներումդ կան հոսանքներ, որ նույնպես կարող են հապաղել ու
կանգնել…
անօգուտ հայելիներ վերանորոգ քարանձավում, որ զննում են քեզ և
իրենց տեսնել բնավ չեն ուզում…
անօգուտ տեսիլներ ու տեսնողներ – ռումբերից առաջ, ռումբերից հետո…
տեսիլքներ, տեսիլքներ ու էլի տեսիլքներ… առանց տեսնող-տեսանողի…
անթագավոր գահեր…
մահեր առանց մեռնողների ու մեռնողի…
հարություններ՝ անձայն ու անլուռ,
նույնիսկ անտեսանելի…

անձրևով լվացվող արձաններ…
արձաններով լվացվող հոգիներ…
հոգիներ առանց տերերի ու լռության,
ներկայությունից առավել անշարժություն ու որդեր սովյալ, որ չունեն թևեր գաղթելու ու
քարավան ձգելու երևակայություն…
ու հենց այդժամ են փերիները ծնվում ու փթթում անտառում ծառերի թմբիրին համահունչ
ու բովանդակ է դառնում բույսի բնութքը լուռ ու անվրդով…
նորից ծնվում է տեսլային մի բան,
դառնում առավել իրական, հրատապ ու շարժուն…
ու զանազանում Տեսանողին իր բիբից սեփական…


Комментариев нет:

Отправить комментарий