Դավիթ Սամվելյան. Մնացածը չինական է. Էսսե

Դավիթ Սամվելյան

… «…իստ»-ների, «…գետ»-ների ու «…ող»-ների փոքր, կիսադատարկ սահմաններից այս կողմ «…բան»-ության ու «․․․սիր»-ության քարոզիչների մի խումբ՝ անմշակ հողերից եկած, բայց հողածին, չնչին արարածներ, վխտում են ամենուր ծանր քամու նման, արվեստից են խոսում` արհեստավարժ ու անատամ գոռում պարապ գլուխներում։
Սիրելու կամ ամուսնանալու արվեստով տարվածները սկսել են պատերազմել հենց խոսքարվեստով` հաշվարկված, բայց թվացյալ միամտությամբ փորձում են ուղեղներ հերկել որբացած ու արվեստից խռոված քաղաքում, ինչ է թե մոտ կանգնեն հարաբերվելու ու հարստանալու արվեստին... Բայց ամեն ինչ այնքան արհեստական ու չինական է… Ասում են՝ ապրել է պետք. իսկ ապրելու համար խաբկանք է պետք դյութել, ձևին հակառակվել թեկուզ մի ձև, կերպարանքը փոխել ու մի կերպ համոզել է պետք։ Իսկ ես հիմա նստել եմ դիմացդ, նայում եմ ցավից մղկտացող կիսախուփ աչքերիդ ու փորձում եմ խաբելով քեզ համոզել, որ ցավից է ծնվում արվեստը։ Լռում ես ու չես հավատում, գիտեմ։ Եվ ինչու կամ ինչպես հավատաս, երբ տեսածդ, լսածդ ու կարդացածդ իրար հետ հատման եզրեր չունեն. շուրթերդ հպել ես իրար ամուր ու լռում ես` արհեստավարժ։ Հայացքս աչքերիդ՝ նորից փորձում եմ հմտություն կիրառել, որ կտրեմ քեզ արվեստազուրկ իրականությունից, ուր հպարտ ու կրքերից ճկված քայլվածքների տակ թաքնված են տանը թողած սեփական անձի ճնշվածությունն ու հայրական անտարբերությունը, որտեղ փքեցրած շուրթերը տենչում են համբույր, իսկ թախծոտ ու դատարկությունից անհիմն զարմացած աչքերով հայացքները երազում են անկեղծ սիրուց ծնված հրաշքների մասին, աչքածակությունն ու թերսնված մանկության օրերը փոխարինվում են հայտնիության մոլուցքով ու մարդկության համար անհայտ ծագման ախորժակով, իսկ նորաձև շորերի հետևում հերթի են կանգնած կեղտոտներն ու չարված լվացքի թասերը, լվացվածներն էլ, արդուկի հետ դեռ չհարաբերված, հայտնվում են տձև մարմինների վրա։ Փորձում եմ քեզ փախցնել այն իրականությունից, որտեղ նկարները նմանվել են կիսանդրիների, որպեսզի դրանից ներքև սպասվող հիասթափությունը մնա հետագայի համար։ Այնտեղ, որտեղ անդավաճան ընկեր է դառնում միանգամյա օգտագործման ածելին, որն անգամ կյանքից չի կարող զրկել, բայց կյանքեր է դասավորում կամ... Իսկ դավաճանությունը դառնում է օրինաչափություն։ Մնում է միայն համբուրել ափերի հակառակ կողմը. միակ մաքուր տեղն էդտեղ է մնացել... Մնացածն այնքան չինական է... Իսկ ես, աքցանով ատամդ քաշելու փոխարեն, բառերդ եմ հատ առ հատ բերանիցդ փորձում դուրս հանել, որ գոնե մի բան ասես, որ ատամնացավից էլ ուժեղ, ուղեղ թմբկահարող, աչք ու ականջ խլացնող ցավերիդ մասին մի երկու բառ ասես, թեկուզ գլուխս տանես: Բայց դու լուռ ես: Մի քանի օր առաջ պատմում էիր, որ առաջին անգամ սպիտակ խալաթով մարդ տեսնելդ, նրա` քեզ «բերանդ բաց» ասելը սկսեց քեզ վախ ներշնչել բժիշկներից. խուսափում ես նրանց այցելել: Հեռացված կաթնատամներիդ հետ մանկությունդ կորցրիր ու սիրտդ լցվեց վախով: Բերանդ միշտ փակ ես պահում... Հոգուդ եղած-չեղածը չես հանում ու շաղ տալիս, չես լացում լացերիդ ու թացացած հույզերիդ մասին: Լռում ես ու ցավդ կուլ տալիս. էնպես, ինչպես, որ ողորմած մայրդ էր քեզ ասում ամեն անգամ, երբ գդալը մի կերպ հաջողացնում էր բերանդ մտցնել. «Բերա´նդ փակիր ու կու´լ տուր, բալե~ս»: Ողորմած մորդ հետ միասին երկիրն ու կյանքը մեռան քո համար.էլ ուր մնաց արվեստն ապրեր… Ատամդ քաշելու փոխարեն փորձում եմ մի երկու բառ քաշել բերանիցդ, իսկ դու՝ շոկոլադի մեծ սիրահար, բերանդ զարդարել ես սևին տվող փուչ ատամով ու քմծիծաղ ես տալիս, արցունքը խառնում ես լացիդ, երբ ասում եմ՝ արվեստը ծնվում է ցավից: Ախր, քաղցրը միայն քաղցդ է հագեցնում… Միայն խաբկանք... Իսկ ես ամեն գնով փորձում եմ քեզ խաբել, մի կերպ ցրել տպավորություններդ ու գրկել ցուրտ ափերդ , համբուրել շուրթերդ` ամենաջերմ կերպով . բայց նրանք միշտ փակ են. մորդ շատ էիր սիրում... Իսկ մայրդ չինարեն ու չինական ոչինչ չգիտեր...