Իոսիֆ Բրոդսկի. բանաստեղծություններ

Իոսիֆ Բրոդսկի (1940-1996 Սանկտ-Պետերբուրգ, նոբելյանակիր հեղինակ)

ՅՈԹ ՏԱՐԻ ԱՆՑ

Մ.Բ.

Միասին այնքան երկար ապրեցինք,
Որ երեքշաբթին դարձյալ հունվարի երկուսն է։
Հոնքը՝զարմանքից կեռված,–
ինչպես մաքրիչը քո դիմապակուց ցեխը հալածի,–
դեմքից վանում է աղոտ թախիծը,
որ հեռապատկերն անաղարտ բացվի:

Միասին այնքան երկար ապրեցինք,
որ ձյունը,– եթե ձյուն տեղա հանկարծ,– թվում է ընդմիշտ։
Որ քո աչքերը չկկոցվեին,
ես գոցում էի ափով,ու կոպը,
չհավատալով, որ այդպես իրեն փրկել են փորձում,
փակվող ափի մեջ ջղաձգվում էր ինչպես թիթեռնիկ։

Մենք օտար էինք այնքան ուզածդ նորաձեւության,
որ երազի մեջ մեր ինքնամոռաց գրկախառնումը
վարկաբեկումն էր հոգեվերլուծում կոչվող գիտության։
Շուրթերդ հանկարծ ողջր մոռացած, միանում էին,–
ասես մեկ ուրիշ գործ չունենալով,–
կիսատված մոմը մարող շուրթերիս։

Միասին այնքան երկար ապրեցինք,
որ պաստառներին վարդերը դարձան
կեչու անտառակ։ Ու փող ունեցանք։
Ու երեսուն օր ջրերի վրա
մեզ բազմալեզու հրդեհներով Էր
սպառնում Թուրքիո մայրամուտը ալ։
Միասին այնքան երկար ապրեցինք,
առանց գրքերի, կահույքի, մեր հին
բազմոցին՝ ընծա բարեկամներից,
որը մինչեւ այդ եռանկյունի էր՝
շեղակի դրված
երկու միաձույլ կետերի վրա:

Նրա հետ այնքան երկար ապրեցինք,
Որ ստվերներից մեր սարքեցինք դուռ:
Մեկ է. քնա՞ծ ես, թե գործիդ ես դու.
փեղկերն իրարից չէին բաժանվում մազաչափ անգամ։
Հավանաբար հենց այդ դռներով Էլ մենք սահեցինք դուրս
ու ետնամուտքով ելանք ապագա։

***

Հիմա, երբ ավելին գիտես կյանքիս մասին –
քաղաքների, բանտերի, սենյակների մասին,
ուր կորցրել եմ խելքս, բայց չեմ ցնորվել,
եւ ծովերի մասին, որտեղ խեղդվում էի,
եւ նրանց՝ որոնց չպահեցի ավաղ գրկիս
տաքությունում, հիմա կարող ես հոգոցով ասել.
«Բախտր սիրում էր նրան շռայլորեն»,–
եւ սեղանի շուրջ հավաքվածներր
գլխի շարժումով միտքդ կհաստատեն։

Ո՞վ գիտե՝ գուցե իրավացի ես։ Արժանիքներիդ
գումարիր նաեւ հեռատեսություն։– Այն
տարիներին, երբ խաղում էինք
կինոթատրոնին կից պանելի վրա,
ռ՞վ կմտածեր ձեռքի մատներից
ավելի երկար բաժանման մասին,
որ չռված էին գիր-ղուշ խաղալիս։

Ոչ ոք։ Ձեռքերի թափահարումն անհոգ՝
իբրեւ հրաժեշտ փողոցի ծայրին,
առաջին գիծ էր դարձել ջրբաժան, օտար
եզերքում օդն ավելի շատ վատմանի է նման,
եւ անձրեւներր ընդգծում են բյուր հետքերր անփույթ,
որոնց չի կպել ռետինր կապույտ։

Չգիտեմ, գուցե հենց այս պահին, երբ
սույն տողերն եմ գրում՝ ինքնասույզ նստած
Ամերիկայի կենտրոնում աղյուսաշեն հառած՝
քեզ անհայտ, փոքր քաղաքում, կրկին
դու թրեւում ես դեպի շենքն այն,
որի չչորացող պատերի ներքո
տոչորվում է էլի մի ջահել սերունդ՝
աչքերր պլշած գորշակարմրավուն
բծին՝ անլեգալ նույն կիսագնդի։

Հակիրճ՝ վատթար բան չի~ եղել երբեք։
Վատթարր միայն վեպերում է լինում,
եւ նրանց հետ, որոնք այնքան լավն են մեզնից,
որ նրանց իսկույն աչքից կորցնում ենք,
եւ արձագանքներր նրա ողբերգության
կտցարի երգի հետ են միախառնվում,
ասես՝ աէրոպլանի գվվոց բարձրաթիռ՝
ծաղկաբույլում խրված մեղվի տժժոցի հետ։

էլ չենք տեսնվի մենք – քանզի ֆիզիկապես
անճանաչելիորեն փոխվել ենք սաստիկ։
Եւ նույնիսկ եթե մենք հանդիպեինք –
այն, ինչ մեր մարմնին ժամանակն է
արել՝ խնայելով լոկ ոսկորք, շանն անգամ
լակամանից իր չի կռահի բնավ
հոտով եւ ոչ էլ վերքով եկվորի։

Շռայլությու՞ն է, ասում ես… Այո՜,
բայց ծովի շռայլք՝ տաշեղի հանդեպ։
Դե ինչ, ով բախտից իր չի տրտնջում,
նրան նա իսկի արժանի չէ։ Բայց
թե ժամանակն իր գործածի մասին
դատեր հուշերի անորոշությամբ,
կարծում եմ՝ դեմքիդ շառագույնր վառ
կարող է ներկել բրոնզե անդրի
կամ՝ դեռ չվատնած կոպեկդ վերջին։

1984

***

Գալիս է ձյունը՝
ողջ աշխարհը մատնելով փոքրամասնության։
Այդ պահին խրախճանք է Պինկերտոնների մոտ,
եւ բռնացնում ես քեզ այն էության մեջ,
որ անփութության դրոշմն է կրում։
Նման գյուտի դիմաց չեն պահանջում կաշառք,–
լռությո՜ւն է իջել շրջակայքին։
Որքա՞ն լույս է լցված աստղի բեկորում…
կեսգիշերին… ինչպես փախստականները նավակի մեջ։
Մի՛ կուրացիր, նայի՛ր։ Դու նույնպես որբ ես,
հերձվածող, գարշանք, օրենքից դուրս։
Թե քրքրես հոգիդ, ոչինչ չես գտնի։ Բերանիցդ
գոլորշու քուլա է ելնում, ինչպես դեմք դեւի։
Աղոթիր բարձրաձայն, որպես մի երկրորդ
Նազարեթցի եւ
ցավիր հանուն զույգ կիսագնդերում առատ
ընծաներով
թրեւող ինքնահռչակ տիրակալների եւ ՚
հանուն օրորոցային բոլոր մանկանց։

1985

Թարգմանությունը՝ Հրանտ Ալեքսանյանի

 ***

Ծննդյան ռոմանս

Լողում թախծի մեջ անմեկնելի`
պարպելով պրկումն աղյուսակուռ
գիշերվա նավակն անհագչելի
շողում է Ալեքսանդրյան այգուց:
Գլխավերևում` ով ում սիրեց.
անտարբեր ոտքի տակ` անցորդի-
դեղին նավակը անմարդամերձ -
նման վարդի:

Լողում թախծի մեջ անմեկնելի`
«հարբեցող-լուսնոտ» պարսն է ճխում,
մայրաքաղաքի հյուրը էլի
մի լուսանկար արեց տխուր.
և Օրդինկա է տաքսին բերում
ուղևորներին հիվանդ ու ծեր.

և գիրկընդխառն են մեռյալներ ու
մենատներ:

Լողում թախծի մեջ անմեկնելի` 
երգիչն է շրջում մայրքաղաքով,
կրպակի կողքին է կերոսինի`
տխուր պահակն է կլոր դեմքով.
շտապում է բանով անբարեկարգ
սիրեկանը ծեր ու գեղեցիկ:
Կեսգիշերային նորասան
գնացքն է լողում ծիրում թախծի:

Լողում` դեպ չարիք պատահական,
Լողում`  անդրմոսգետյան ծխում`
հածում եմ շեշտերն  հրեական 

դեղին սանդուղքի վրա տխուր,
ու մինչև սերը ցավ նորոգի.
Նոր տարվա տոնի նախօրյակին
լողում է մի թունդ գեղեցկուհի`
չբացատրելով թախիծը իր:

Աչքերում ցուրտն է այս ուշ ժամի,
վագոնի վրա` դողդոջ փաթիլք,
սառցակալ քամին, գունատ քամին.
կարմիր ափերը պրկում է ձիգ.
բույսերի մեղրը`ծորում. հալվան
բույրով բռնում է ուշ երեկոն.
ճրագալույցն է - իր գիշերվա կարկանդակով:

Քո Ամանորն է - արմունկների
մուգ կապույտ ծովում մայր քաղաքի -
լողում թախծի մեջ անմեկնելի.
կարծես թե կյանքը աջ կթեքվի`
կարծես թե սա դեռ սկիզբն է կյանքի,
կարծես թե լույս ու փառք կլինի,
հաջողակ օր ու լիառատ հաց.
կարծես թե կյանքը աջ կթեքվի`
թեքվելով ձախ:

28 դեկտեմբերի, 1961

***

Ոդիսևսը Տելեմաքոսին 

Իմ Տելեմաքոս, Տրոյան չկա:
Թե ով է հաղթել - արդեն չեմ հիշում:
Երեւի հույներն. այդքան նահատակ
տուն-տեղից հեռու հույնը կթողնի...
եւ այդուհանդերձ, տուն բերող ճամփան
շատ երկար եղավ: Պոսեյդոնն, ասես,
տարածություն է ձգել, մինչ այնտեղ
ժամանակն էինք վատնում: Հայտնի չէ,
թե որտեղ եմ ես. մի կեղտոտ կղզի,
կառույցներ, թփեր, խոզի խռխռոց,
ճոխ այգի, ինչ-որ արքայադուստր,
խոտեր են ու քար... Իմ Տելեմաքոս,
կղզիներն իրար նման են թվում,
եթե երկար ես ճանապարհորդում,
այնքան ալիք եմ հաշվել, ուղեղս
խախտվել է արդեն , եւ հորիզոնով
խցված իմ աչքում արտասուքներ են,
ջրային միսը փակել է ունկս:

Ինչո՞վ ավարտվեց այդ պատերազմը,
Քանի՞ տարեկան դարձար` չեմ հիշում:

Աճիր, հասակ առ, իմ Տելեմաքոս:
Դիցե՛րը գիտեն` մենք կտեսնըվե՞նք:
Դու հիմա արդեն այն մանուկը չես,
ում առջև ցուլերն ահեղ զսպեցի:
Պալամեդոսը չլիներ - քեզ հետ
կլինեի, բայց... նա ճիշտ էր գուցե.
առանց ինձ զերծ ես Էդիպի կրքից,
եւ երազներդ, որդիս, անպիղծ են:

1972

Թարգմանությունը՝ Ավագ Եփրեմյանի